شهرستان ایوان
| شهرستان ایوان | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| مرکز شهرستان | ایوان |
| سایر شهرها | زرنه |
| بخش‌ها | مرکزی ، زرنه |
| سال تأسیس | ۱۳۴۳ خورشیدی [۱] |
| نام‌های پیشین | آریوخ، آریوحان، آریوجان، جوی زر، باغ شاه |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۰۵٫۵۴۱ نفر، سال ۱۳۹۵[۲] |
| مذهب | اکثریت شیعه اقلیتی یارسان و سنی |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۲۰۰ متر از سطح دریا |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | بیش‌ترین درجه حرارت ۳۴ درجه و کم‌ترین درجه حرارت ۱۰- |
| بارش سالانه | ۶۹۲ میلی‌متر |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۴–۳۳۲ |
| وبگاه | http://eivanian.ir/ |
شهرستان ایوان (به کردی : ئەیوان یا ئەیۆان)، شهرستانی در استان ایلام است که مرکز آن، شهر ایوان است و دومین شهرستان پر جمعیت استان ایلام و در شمالی ترین قسمت ایلام می باشد و از مراکز اصلی ایل کلهر است ، مردم شهرستان ایوان اکثریت به زبان کردی گویش کلهری و اقلیتی از مهاجران کرمانشاه به کردی جافی تکلم می‌کنند.در زمان جنگ تحمیلی مردم سومار از توابع استان کرمانشاه نیز طی احداث شهرکی به نام شهرک سوماری به شهرستان ایوان مهاجرت و الحاق شدند .مردم این شهرستان اکثریت پیرو مذهب شیعه و اقلیتی پیرو آیین یارسان و مذهب اهل سنت می‌باشند.[۳][۴]
وجه تسمیه[ویرایش]
گ. ب. آکوپف کردشناس و ایران‌شناس اهل ارمنستان شوروی در مقالۀ کردان گوران، نام ایوان را به دورۀ سومر مربوط دانسته و آن را نامی ریشه‌دار و کهن می‌داند.[۵]
از نظر لغوی ایوان دارای معانی گوناگونی است مانند:صفه و طاق -خانه پیش گشاده-درگاه-طاق بلند و نشستن گاه پادشاهان می‌باشد.
تاریخچه[ویرایش]
شهر تاریخی زرنه از توابع این شهرستان است. این منطقه در گذر زمان به اسامی مختلفی مشهور بوده‌است. هنری راولینسون در سفرنامه خود در مورد ایوان چنین می‌نویسد:
«چنین به نظر می‌رسد که جلگه آریوخ قدیمی‌ترین نام برای منطقه ایوان بوده تا قبل از قرن سیزدهم میلادی اینجا به نام آریوحان شهرت داشته‌است.»
بنیامین تودله از این منطقه به عنوان آرین[نیازمند ابهام‌زدایی] یاد می‌کند. به نظر می‌رسد پیش از حمله اسکندر مقدونی نام آریوخ به سبد sabad که جمع آن سبدان sabadan است تغییر نموده‌است که با پیشوند ماه و به صورت ماه سبد یا ماسبدان درآمده‌است».
این منطقه در زمان تسلط اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، یکی از مناطق ماه سبدان بوده که هنگام تسلط مسلمانان، اعراب دو کلمه ماه و سبدان را با هم ترکیب نموده و حرف «د» را به «ذ» تبدیل نموده و آن را ماسبذان نامیدند.
ابودلف در سفرنامه خود می‌نویسد:
«از طرز به سوی راست به ماسبذان و مهرجان قذق می‌روند که شامل شهرهای متعدد از جمله آریوحان است. این شهر، در دشتی میان کوه‌های پر از درخت واقع است و آب آن به «بندنیجین» که نام شهر امروزی مندلی در کشور عراق است، می‌ریزد».
تنها رودخانه‌ای که آب آن به مندلی می‌ریزد آب رودخانه گنگیر است که از ایوان سرچشمه می‌گیرد. پس طبق نظر ابودلف این منطقه آریوحان نام داشته‌است.
قبل از ورود رضاخان به ایوان این شهر جوی دزد یا جودز نامیده می‌شد و هنگام ورود رضا خان به ایوان نام جوی زر را برای مرکز شهر انتخاب کرد و بعد به نام باغ شاه معروف گردید. آنگاه دوباره لفظ ایوان بر مرکز شهر اطلاق گردید که الآن به همین نام شناخته می‌شود.
تقسیمات کشوری[ویرایش]
این شهرستان دارای دو بخش و چهار دهستان است:
شهرها: ایوان
شهرها: زرنه
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
در این شهر تپه‌های باستانی مربوط به دوره ساسانی مانند: تپه محمد زمان واقع در روستای نرگسی و…، قبرستان هلوچ، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهگل و… موجود است.
از مراکز زیارتی این شهرستان به امامزاده سید عبدالله و مقبره حاجی حاضر می‌توان اشاره کرد
منطقه رنو: منطقه‌ای جنگلی میان شهرستان ایلام و شهرستان ایوان است که جاذبه‌های طبیعی و مکان‌های تفریحی بسیاری دارد.
جمعیت[ویرایش]
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان ایوان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۰۵٫۵۴۱ نفر بوده‌است.[۲]
منابع اقتصادی[ویرایش]
صنایع و معادن[ویرایش]
در این شهرستان معادن زغال سنگ (بیتومین)، گچ، شن و ماسه نیز بیشتر در اطراف رودخانه گنکیر وجود دارد. از مهم‌ترین صنایع دستی در شهرستان ایوان غرب می‌توان به بافت جاجیم، گلیم و گلیم نقش برجسته، فرش کرک و ابریشم، سیاه چادر، نمد مالی و… اشاره کرد. در این شهرستان جاجیم (موج) بافی نیز رواج بسیاری دارد که از آن برای زیبایی منازل و رخت خواب پیچ و… استفاده می‌کنند و بیشتر توسط مردان بافته می‌شود و مواد مصرفی آن از پشم یا کاموا است.
کشاورزی[ویرایش]
اقتصاد ایوان مبتنی بر کشاورزی و دامداری است. آب کشاورزی از رودها و چاه‌های عمیق فراهم می‌شود و محصولات کشاورزی آن عبارتند از: گندم، جو، تره بار، ذرت، سیب زمینی، گلابی، انار، انگور، هلو، زرد آلو. از محصولات کشاورزی معروف آن می توان به گوجه خوران و انگور سیاهگل اشاره کرد.
گیاهان دارویی: در ارتفاعات و دشتهای ایوان، انواعی از گیاهان با خواص دارویی شناخته شده می‌رویند که می‌توان به این موارد اشاره کرد: گۆله چه‌رمێ (بابونه)، گل گاو زبان، کاسنی، به‌ڕه‌زا (آویشن)، گایه‌مه (گل ماهور)، علف مار، مورت، اسپرس، سوسنبر، گۆله تیون (شقایق)، کهورک
گیاهان خوراکی: که‌نگر (کنگر)، خارچگ (قارچ)، تووڵیه (پنیرک)، پاقازه (غازیاغی)، سه‌ڵمانه (سلمه تره)، پیوشگ، شنگ، کیوز (علف چشمه)، وه‌نگی (گنور)، چه‌ورگی (خردل)، هه‌پوولک (شیر مرغ)، هه‌ڵه‌ڕه‌زگی (تاجریزی)، دگانتێژکه‌ره (خرفه)، چه‌و بازه (گاو چاق کن)، گاپه‌نام (گول تودری)، گێڵاخه (تره کوهی).
گیاهان معطر ادویه‌ای: هه‌زوه (آویشن)، ئالت کیوه (فلفلک وحشی)، چه‌ویر
گیاهان با موارد استفاده صنعتی: گون، شیرین بیان
مراکز آموزشی[ویرایش]
دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایوان
دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد ایوان
مشاهیر[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در مرداد ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ↑ «ایرنا - ریزگردها مدارس نوبت صبح مهران و ایوان را تعطیل کرد». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۰۱۷-۰۵-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۰۵.
- ↑ آکوپف، گ. ب. ۱۳۸۶. کردان گوران، ترجمۀ سیروس ایزدی، در کردان گوران و مسئلۀ کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: زوّار، چاپ اول، صص ۱۰۱-۳۷؛ ص ۷۱.
- دیوان کامل شاکه و خان منصور - علیرضا خانی - انتشارات صلاح الدین ایوبی ارومیه - ۱۳۷۹ - شابک ۹۶۴۷۲۱۹۰۶۷ محل نگهداری کتابخانهٔ ملی ایران به شمارهٔ .۲۱۵۲۵–۷۹ م
- سایت خبری، فرهنگی، هنری ایوانیان بایگانی‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
