سد شبانکاره

سد شبانکاره
موقعیت سد شبانکاره در ایران
نام رسمی	سد شبانکاره
کشور	ایران
محل	۵ کیلومتری شهر آب‌پخش در استان بوشهر
مختصات	۲۹٫۳۸۳۱۳۴°شمالی ۵۱٫۱۱۱۱۲۸°شرقی / 29.383134; 51.111128
آغاز ساخت	۱۳۱۷
گشایش	۱۳۱۹
سد و سرریزها
بر روی رود	رودخانه شاپور
گونه سرریز	سرریز آزاد از روی تاج

سد انحرافی شبانکاره در شهر سعدآباد و در ۶۰ کیلومتری شمال بوشهر و بر روی رودخانه شاپور قرار دارد. این بند به منظور انحراف آب رودخانه شاهپور به کانال‌های آبیاری بخش آب‌پخش در سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۱۹ شمسی توسط «بانک کشاورزی و پیشه و هنر» (بانک کشاورزی سابق) احداث گردید. سد انحرافی شبانکاره به واسطه قرار گرفتن در شهرک فرهنگیان شهر سعدآباد به سد سعدآباد نیز شهرت یافته و به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری سعدآباد شناخته می‌شود. مدیریت تنظیم و کنترل خروج آب این سد در کانال آب توسط تأسیسات که در ساختمان فوقانی سد قرار دارد انجام می‌گیرد.

عملیات ساخت و مشخصات

در حین عملیات ساخت سد انحرافی شبانکاره، ساختمان محل اسکان کارگران و مهندسان و همچنین ساختمان مدیریت سد ساخته شد که به لحاظ معماری در زمان ساخت منحصر به فرد بود و از آنجا که تنها مکانی بوده که قبل از ساخت پل بر روی رودخانه شاپور وجود داشته، در تاریخ معاصر شهر سعدآباد و خاطرات جمعی مردم شهر از جایگاهی ویژه برخوردار است.

سد انحرافی شبانکاره دارای ظرفیت آبگیری ۶ متر مکعب در ثانیه، متوسط سالانه آب انحرافی۸۶ میلیون متر مکعب، ارتفاع ۵/۳ متر، طول تاج ۱۱۰ متر و یک عدد کانال اصلی می‌باشد. این سد تاکنون چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته به طوری که در سال ۱۳۲۸ به ارتفاع سد تقریباً یک متر اضافه شده‌است. در سال ۱۳۴۷ شمسی نیز سیل صدمات زیادی به سد وارد نمود که پس از تعمیرات، مجدداً در سال۱۳۵۰ در اثر سیل صدماتی به سد وارد شد.

در حال حاضر نزدیک به ۹۰۰ هزار اصله نخل در روستاهای چم درواهی، چهاربرج، بنارسلیمانی، بنارآزادگان، دشتی اسماعیل خانی، سه کنار، تل سبز، خمیسی، گروگزی و محله‌های بهرام آباد و قلایی شهر آب‌پخش به وسیله آب این سد آبیاری می‌شوند.

شبکه آبیاری سد شبانکاره

از آب شبکه‌های آبیاری این سد، روستاهای چم‌درواهی، چهاربرج، بنارسلیمانی، بنار آزادگان ،دشتی اسماعیل‌خانی، سه کنار، تل سبز، خمیسی گروگزی و محله‌های بهرام‌آباد و قلایی استفاده می‌نمایند و دیگر روستاها به دلیل مرتفع بودن اراضی و بعد مسافت با سد، نمی‌توانند از آب رودخانه استفاده نمایند.

در حال حاضر حدود ۸۷۸۹۱۷ اصله نخل بوسیله این سد و تأسیسات منظم آبرسانی آن آبیاری می‌گردد. مشکل اساسی باغ‌ها در این منطقه مساحت باغات احداث شده و شیوه کشت آبی با مصرف آب بالا است که به مراتب بیش از ظرفیت سد و تأسیسات نیاز به آبرسانی دارد و محصولات باغی و زراعی به ویژه در فصول گرم با کمبود شدید آب مواجه می‌شوند.

جستارهای وابسته

• منطقه شبانکاره (دشتستان)
• شهر سعدآباد
• رودخانه شاپور

منابع

۱- اگزاکت، مهندسین مشاور، مطالعات شبکه‌های آبیاری و زهکشی (اصلاح اراضی و کشاورزی شبانکاره) شرکت سهامی آب منطقه فارس، جلد ۵، شیراز: ۱۳۵۸.

۲- پارس ویستا، مهندسین مشاور، پروژه بررسی امکانات توسعه صنعتی استان بوشهر، معاونت طرح و برنامه وزارت صنایع، جلد اول.

۳- حوزه معاونت طرح و برنامه، پیشنهاد برنامه پنج ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بخش کشاورزی استان بوشهر ۷۷–۱۳۷۳، اداره کل کشاورزی بوشهر، بوشهر: ۱۳۷۱.

۴- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران: ۱۳۷۷.

۵- قمیصی، عبدالمجید، تحلیلی جغرافیایی از توسعه نیافتگی روستایی شهرستان دشتستان (بخش شبانکاره)، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان ۱۳۷۹.

۶- قمیصی، عبدالمجید، جغرافیای آبپخش، موعود اسلام، قم:۱۳۹۰. ۷- کفائی، ساره، نقش مدیریت فضا در تحولات نظام سکونتگاهی (بخش سعدآباد)، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه شهیدبهشتی:۱۳۷۹.

۸- گرمسیری، مکیه، بررسی آبهای سطحی و زیرزمینی استان بوشهر، سازمان برنامه و بودجه، بوشهر: ۱۳۷۰.

۹- مآب، مهندسین مشاور، ساماندهی سکونتگاه‌های روستایی دشتستان (گزارش وضع موجود)، بنیاد مسکن استان بوشهر، بوشهر: ۱۳۷۸.

۱۰- ماب، مهندسین مشاور، ساماندهی سکونتگاه‌های روستایی دشتستان (تحلیل وضع موجود و آینده نگری بخش شبانکاره)، بنیاد مسکن استان بوشهر، بوشهر: ۱۳۷۸.

۱۱- مدیریت کشاورزی دشتستان، گزارش از وضعیت کشاورزی بخش شبانکاره، سال ۱۳۷۸.

۱۲- یکم، مهندسین مشاور، مطالعات توسعه منابع آب و جلوگیری از شوری رودخانه‌های شاهپور و دالکی، شرکت آب منطقه‌ای فارس، جلدهای ۸-۷-۶-۵-۴، شیراز: ۱۳۵۸

۱۳- تصحیح و توضیح؛ مسعود پاک‌سرشت