دنباله‌دار هالی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
1P/Halley (Halley's Comet)
A color image of comet Halley, shown flying to the left aligned flat against the sky
Halley's Comet on ۸ مارس ۱۹۸۶
کشف
کاشفprehistoric (observation)
Edmond Halley (recognition of periodicity)
تاریخ کشف1758 (first predicted perihelion)
ویژگی‌های مداری
مبدأ ۱۷ فوریه ۱۹۹۴ (۲۴۴۹۴۰۰٫۵)
اوج35.082 AU
حضیض0.586 AU
(last perihelion: 9 February 1986)
(next perihelion: 28 July 2061)
17.834 AU
خروج از مرکز مداری۰٫۹۶۷۱۴
75.32 yr
۳۸٫۳۸°
انحراف۱۶۲٫۲۶°
۵۸٫۴۲°
۱۱۱٫۳۳°
کمینه فاصله تقاطع مداری زمین۰٫۰۶۳۸ یکای نجومی (۹٫۵۴ میلیون کیلومتر)
Tهرمز-۰٫۶۰۵
ویژگی‌های فیزیکی
ابعاد۱۵ km × ۸ km
میانگین قطر
۱۱ km
جرم۲٫۲×۱۰۱۴ kg
میانگین چگالی
۰٫۶ g/cm۳ (average)
۰٫۲–۱٫۵ g/cm۳ (est.)
~0.002 km/s
2.2 d (52.8 h) (?)
سپیدایی0.04
28.2 (in 2003)
کتیبهٔ بابلی که پیدایش دنباله‌دار هالی در آسمان در آن ثبت شده‌است. ترجمهٔ زیرنویس: مشاهدهٔ بابلی دنباله‌دار هالی ۱۶۴ سال قبل از میلاد یادداشت‌های روزانهٔ بابلی مشاهدات نجومی از ماه و سیاره‌های ثبت شده از از قرن هفتم به بعد. یادداشت‌ها برای سال‌های ۱۶۴ تا ۱۶۳ قبل از میلاد شامل مشاهدهٔ دنباله‌دار هالی در نخستین و آخرین مشاهدهٔ آن است. این مشاهدات از تاریخ ۲۲ تا ۲۸ سپتامبر ۱۶۴ سال پیش از میلاد (164BC) صورت گرفته‌است. WA 1881-6.25،۷۳ / ۴۱۴۶۲

دنباله‌دار هالی، که نام رسمی آن «هالی پی۱»[۱] است یکی از معروفترین دنباله دارها و تنها دنباله‌دار کوتاه دوره شناخته شده‌است که هر۷۲ تا ۷۵ سال یک بار در آسمان کرهٔ زمین به روشنی و با چشم غیر مسلح دیده می‌شود. آخرین باری که این دنباله‌دار در قسمت‌های داخلی سامانهٔ خورشیدی دیده شده در سال ۱۹۸۶ میلادی بوده‌است. این دنباله‌دار در سال ۲۰۶۲ دوباره در آسمان زمین پدیدار خواهد شد.[۲] حضیض آن ۰٫۵۸۶ واحد نجومی و اوج آن ۳۵٫۱ واحد نجومی است.[۳]

بازگشت دنباله‌دار هالی به سامانهٔ خورشیدی داخلی حداقل تا ۲۴۰ سال قبل از میلاد (بیش از ۲۲۵۰ سال پیش) مشاهده شده و توسط ستاره‌شناسان ثبت شده‌است. گزارش‌های روشنی از حضور این دنباله‌دار توسط چینیان، بابلیان، و تاریخ‌نویسان قرون وسطای اروپا در دست است، اما هیچگاه به عنوان «بازگشت همان جسم» در هیچ زمانی شناخته نشده بود. دوره‌ای و تناوبی بودن پدیدار شدن این دنباله‌دار برای اولین بار در سال ۱۷۰۵ میلادی توسط ستاره‌شناس انگلیسی، ادموند هالی دریافته و ثبت شد؛ این دنباله‌دار هم‌اکنون به نام این اخترشناس نام گذاری شده‌است.[۴]

در دورهٔ اخیر پیدایش دنباله‌دار هالی در سال ۱۹۸۶، این دنباله‌دار نخستین دنباله‌داری بود که جزئیات ویژگی‌های آن برای اولین بار از نزدیک توسط یک فضاپیما مشاهده شد؛ که در نتیجه اولین داده‌های مشاهده‌ای از ساختار و مکانیزم یک دنباله‌دار و چگونگی تشکیل دم و کمای آن تهیه و به ثبت رسید.[۵][۶] این دانسته‌های مشاهده‌ای، تعدادی از فرضیه‌های دیرینه در مورد ساخت و ساز دنباله‌دارها، به ویژه مدل «گلولهٔ کثیف برفی» فرد ویپل را؛ که به درستی پیش‌بینی کرد که هالی از مخلوطی از یخ و مواد فرار - مانند آب، دی‌اکسید کربن، آمونیاک و - و گرد و غبار تشکیل شده‌است، پشتیبانی و تأیید کرد. این مأموریت فضایی همچنین داده‌های قابل ملاحظه‌ای را ارائه داد که به بهسازی و اصلاح و پیکربندی دوبارهٔ ایده‌ها و دانسته‌های پیشین کمک کرد. برای مثال؛ حالا می‌دانیم که سطح دنباله‌دار هالی تا حدود زیادی متشکل از گرد و خاک، مواد غیر فرار، و تنها بخش کوچکی از آن از یخ است.

تلفظ نام و ریشهٔ نام گذاری[ویرایش]

دنباله‌دار «هالی پی۱» که بنام اخترشناس انگلیسی ادموند هالی نام گذاری شده در فارسی و بیشتر زبان‌ها همان «هالی» بر وزن واژهٔ «خالی به معنی تهی» تلفظ می‌شود؛ هرچند که ادموند هالی در دوران زندگی نام خود را به شیوه‌های گوناگونی می‌نوشت که هرکدام تلفظ دیگری دارند که هایلی، هِیلی، هیلی، هالی، هاولی را شامل می‌شود.[۷] بنابراین تلفظ معاصر آن در رابطه با ریشهٔ نام گذاری نامشخص است.

محاسبه مدار[ویرایش]

هالی اولین دنباله‌داری بود که دوره‌ای بودن پدیدار شدن آن در آسمان به رسمیت شناخته شد. تا پیش از دورهٔ رنسانس، اجماع فلسفی در بارهٔ طبیعت «ستاره‌های دنباله‌دار»، همان برداشت ترویج شده توسط ارسطو بود، که آن‌ها را اختلال در جو زمین می‌دانست. این ایده در سال ۱۵۷۷ توسط تیکو براهه با استفاده از پدیدهٔ اختلاف‌منظر رد شد. او با اندازه‌گیری اختلاف منظر نشان داد که دنباله‌دارها باید فراتر از ماه قرار داشته باشند. با این همه هنوز هم بسیاری بودند که متقاعد نشدند که دنباله‌دار به دور خورشید می‌گردد، و فرض آن‌ها بر این بود که دنباله‌دارها؛ به جای دور زدن خورشید، در مسیر مستقیم خود پهنای سامانهٔ خورشیدی را می‌پیمایند.[۸]

در سال ۱۶۸۷، اسحاق نیوتن نوشتار اصول ریاضی فلسفه طبیعی خود را، که در آن قانون‌های جاذبه و حرکت مشخص شده بودند منتشر کرد.

منابع[ویرایش]

  1. ↑ http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=1P JPL Small-Body Database Browser: 1P/Halley" (11 January 1994 last obs). Jet Propulsion Laboratory. Retrieved 13 October 2008.
  2. ↑ * حمید اعلمی (۱۳۸۲)، اطلاعات عمومی مصور، تهران: انتشارات اعلمی، ص. ۳۰۲
  3. ↑ Wikipedia contributors, "Halley's Comet," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Halley%27s_Comet&oldid=299646822 (accessed July 1, 2009).
  4. ↑ G. W. Kronk. "1P/Halley". cometography.com. Retrieved 13 October 2008. http://cometography.com/pcomets/001p.html
  5. ↑ H. U. Keller, D. Britt, B. J. Buratti, N. Thomas (2005). "In Situ Observations of Cometary Nuclei". In M. Festou, H. U. Keller, and H. A. Weaver. Comets II (pdf). University of Arizona Press. pp. 211–222. ISBN 978-0-8165-2450-1.
  6. ↑ D. A. Mendis (1988). "A Postencounter view of comets". Annual Review of Astronomy and Astrophysics 26 (1): 11–49. Bibcode:1988ARA&A..26...11M. doi:10.1146/annurev.aa.26.090188.000303.
  7. ↑ http://www.nytimes.com/1985/05/14/science/q-a-237647.html "New York Times Science Q&A". The New York Times. 14 May 1985. Retrieved 9 January 2011.
  8. ↑ Lancaster-Brown pp. 14, 25
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دنباله‌دار_هالی&oldid=39204556»