یخفشان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از یخ فشان)
گانسا ماکولا، در تیتان، قمر زحل ممکن است یک گنبد یخفشان باشد

یخفشان (به انگلیسی: Cryovolcano) یا آتشفشان یخ، یک فوران آتشفشان‌وار مواد فرار مانند آب، آمونیاک یا متان است که در شرایطی به جای سنگ مذاب، این مواد به‌صورت گاز یا مایع و بخار به بیرون پرتاب می‌شوند. پس از فوران، این یخ گدازه‌ها در اثر دمای بسیار پایین پیرامون یخفشان به‌زودی متراکم و به شکل جامد در می‌آیند. یخفشان‌ها در قمرهای یخی و شاید هم در جرم‌های آسمانی مانند جرم‌های موجود در کمربند کویپر پدید می‌آیند.

انرژی مورد نیاز برای ذوب یخ و تولید یخفشان معمولاً از اصطکاک جزر و مدی به‌وجود می‌آید. همچنین ممکن است که سپرده‌های شفاف از مواد منجمد بتواند با ایجاد یک اثر گلخانه‌ای زیر سطحی حرارت مورد نیاز را ایجاد و جمع‌آوری کند.

سیاره‌های نزدیک خورشید، سنگی هستند و تولید ماگما می‌کنند. اما سیاره‌ها و اقمار پس از مریخ، حاوی مقادیر قابل توجهی گاز هستند. آتشفشان در این بخش از منظومه شمسی معمولاً یخفشان است و به جای سنگ‌های مذاب، گاز سرد یا یخ زده مانند آب، آمونیاک و متان فوران می‌کند.[۱] اولین یخفشان، سال ۱۹۸۹ توسط کاوشگر وویجر ۲ در تریتون مشاهده شد. بهترین مستند از یخفشان‌ها توسط کاوشگر کاسینی در سال ۲۰۰۵ در انسلادوس تصویربرداری گردیده‌است.[۲]

نشانه‌هایی که سیارک ۵۰۰۰۰ در کمربند کویپر در بارهٔ گذشته ارائه می‌دهد[۳] نمایان‌گر روی‌داد پدیدهٔ یخ‌فشان در آن سیارک در گذشته‌است. در این مورد واپاشی هسته‌ای می‌تواند حرارت زیرسطحی را تأمین کرده باشد، زیرا یخ‌فشان مخلوطی از آب و آمونیاک است که در ۱۸۰ درجه کلوین (۹۵-°C) ذوب می‌شود و مایع به شدت سردی تولید می‌شود که می‌توانسته به بیرون رانده شده باشد.

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. «یخ فشان چیست؟ | You Can». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۰۹.
  2. «Active Volcanoes of Our Solar System». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۰۹.
  3. Jewitt, D.C.; J. Luu (2004). "Crystalline water ice on the Kuiper belt object (50000) Quaoar". Nature. 432 (7018): 731–3. Bibcode:2004Natur.432..731J. doi:10.1038/nature03111. PMID 15592406. S2CID 4334385.. Reprint on Jewitt's site (pdf)

پیوند به بیرون[ویرایش]