جعبه‌دنده خودکار
جعبه‌دنده‌های خودکار پس از جعبه‌دنده‌های مکانیکی و در جهت رفع مشکلات آن‌ها طراحی شدند. یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های جعبه‌دنده‌های خودکار این است که به‌طور خودکار دنده‌ها را تعویض می‌نماید و وظایف راننده را کاهش می‌دهد. در نتیجه راننده مجبور نخواهد بود در تعویض دنده‌ها مهارت خاص رانندگی را دارا باشد و تناسب با مقاومت مسیر که بستگی به وزن، سرعت و موقعیت خودرو دارد به‌طور خودکار در مواقع لزوم تعویض دنده‌ها انجام می‌گردد. در جعبه‌دنده‌های معمولی بر اثر سرعت بیش از حد معمول یا عدم هماهنگی بین سرعت چرخ‌دنده‌ها، هنگام درگیر شدن توسط یک راننده غیر ماهر باعث فرسایش سریع قطعات خواهد شد در صورتی که در جعبه‌دنده‌های خودکار راننده به یک اهرم تغییر وضعیت دنده‌ها و پدال گاز احتیاج دارد. مانند فشار دادن به پدال گاز در جعبه‌دندهٔ خودکار، تعویض دنده‌ها به‌طور خودکار انجام می‌گردد.
انواع جعبه‌دنده‌های خودکار[ویرایش]
جعبه‌دنده نیمه‌خودکار[ویرایش]
در این نوع گیربکس‌ها از یک سیستم گیربکس و کلاچ معمولی استفاده می‌شود با این تفاوت که از یک سری سنسورها، راه‌اندازها و عملگرها استفاده می‌کند. امروزه به دلیل معایب زیاد این نوع گیربکس‌ها کمتر از آن‌ها استفاده می‌شود.
جعبه‌دنده‌های متغیر پیوسته (CVT)[ویرایش]
در این نوع گیربکس‌ها به‌جای سیستم سنتی دنده‌ها از دو پولی و یک تسمهٔ زنجیری استفاده می‌شود که باعث ایجاد نسبت دنده‌های بی‌نهایت می‌شود که در نتیجه باعث حذف شدن زمان مکث بین دنده‌ها و بازده حداکثر می‌شود.
جعبه‌دنده‌های با کلاچ دوبل (DCT)[ویرایش]
در این نوع گیربکس‌ها مبدل گشتاور حذف شده و به‌جای آن از دو شفت و کلاچ جداگانه استفاده می‌شود که یکی برای دنده‌های زوج و یکی برای دنده‌های فرد به‌کار می‌رود.
جعبه‌دنده‌های تعویض مستقیم (DST)[ویرایش]
تیپ‌ترونیک (Tiptronic)
اجزاء[ویرایش]
- مبدل گشتاور یا تورگ کانورتر (Torque Converter)
- مجموعه کلاچ‌های چند صفحه‌ای
- مجموعه خورشیدی یا سیاره‌ای
- شفت خروجی گیربکس
مبدل گشتاور (Torque Converter)[ویرایش]
این قسمت متشکل از یک پمپ (پره)، یک توربین و یک پرهٔ میانی است. این سه قسمت درون یک محفظهٔ بسته با سیال هیدرولیک (روغن هیدرولیک) قرار گرفته‌اند. در مرحلهٔ اول پمپ که به فلایویل متصل است و هم دور با فلایویل چرخش می‌کند. با حرکت پمپ، توربین به چرخش در می‌آید. در این‌جا از یک پرهٔ میانی استفاده شده‌است (استاتور دارای کلاچ یک‌طرفه) تا مانع بازگشت گشتاور ارسالی توربین به مرکز آن شود.
مجموعه کلاچ‌های چند صفحه‌ای[ویرایش]
در این قسمت از چندین کلاچ و دیسک کلاچ استفاده شده‌است که دارای دندهٔ داخلی و خارجی هستند. این مجموعه برای درگیری شفت ورودی با مجموعه استفاده شده‌است. با درگیری این مجموعه ارتباط بین شفت ورودی و مجموعهٔ سیاره‌ای برقرار می‌شود.
مجموعهٔ دندهٔ خورشیدی یا سیاره‌ای[ویرایش]
در این قسمت از یک خورشیدی یک رینگی یک قفسه و تعدادی سیاره‌ای (بسته به نوع نیاز از ۳ عدد به بالا) استفاده شده‌است. طرز کار این مجموعه به این صورت است که با درگیری کلاچ چند صفحه‌ای قفل شدن رینگی خورشیدی و سیاره‌ای شروع به چرخش می‌کند و دور و گشتاور به شفت خروجی انتقال پیدا می‌کند. برای دنده‌های بعدی با درگیر کردن دیگر کلاچ‌های چندصفحه‌ای، نسبت دور و گشتاور تغییر می‌کند.
مراقبت از جعبه‌دنده‌های خودکار خودرو[ویرایش]
در صورت استفادهٔ صحیح و رعایت چند نکتهٔ مهم، می‌توان از هزینه‌های سرسام آور پیشگیری کرد و عمر طولانی گیربکس را تا دو برابر تضمین نمود:
- از تعویض حالت گیربکس (P, R, N, D) در زمان حرکت خودداری کنید. عمل مکانیکی تعویض حالت‌های مختلف گیربکس اتوماتیک، با کمک تعدادی کلاچ و نوار قرارگرفته درون گیربکس صورت می‌گیرد. این کلاچ‌ها و نوارها دارای موادی هستند که با ایجاد اصطکاک، عمل تعویض حالت دنده را میسر می‌سازند. درصورتی‌که همواره پیش از تعویض حالت دنده، کاملاً به حالت سکون درآمده و ترمز را فشار دهید؛ بدون تردید با این مکانیسم، اتومبیل شما بیشتر عمر خواهد کرد.
- در حالت خلاص (Neutral) رانندگی نکنید. خلاص کردن گیربکس اتوماتیک روی سراشیبی باعث کاهش مصرف سوخت خودروی شما نخواهد شد. خودروهای دنده اتوماتیک پیشرفته‌تر به اندازه‌ای هوشمند هستند که در سرازیری، سوخت‌رسانی را به موتور کم کرده و موجب کاهش در مصرف سوخت می‌شوند.
- هرگز به بهانهٔ شتاب اولیهٔ بیشتر، در زمان گاز دادن حالت (Drive) را انتخاب نکنید. نگه داشتن پدال گاز در وضعیت خلاص و سپس انتخاب D برای راه افتادن می‌تواند خسارت و آسیب جبران‌ناپذیری به گیربکس اتوماتیک خودروی شما وارد نماید.
- قبل از توقف کامل خودرو، حالت P (پارک) را درگیر نکنید. اکثر خودروهای گیربکس اتوماتیک جدید به شما اجازهٔ انتخاب وضعیت پارک را در حال حرکت نمی‌دهند.
- عدم توجه به سرویس‌های دوره‌ای گیربکس اتوماتیک. عملکرد دنده‌های خورشیدی و مبدل گشتاور در گیربکس اتوماتیک با وجود روغن ارتباطی مستقیم دارند. اجزا و متعلقات داخلی گیربکس اتوماتیک در زمان استفاده به دمای بسیار بالایی می‌رسند و در صورت کافی نبودن روغن، عدم تعویض و ریختن روغن اشتباه؛ احتمال وارد شدن آسیب جدی به مکانیسم آن وجود دارد.
در حالت ایده‌آل بهتر است پس از هر ۵۰۰۰ کیلومتر کارکرد، میزان سطح روغن گیربکس اتوماتیک به وسیلهٔ گیج یا نشانهٔ روغن تعبیه شده بررسی شود و توصیه می‌شود برای خودروهای عام مورد استفادهٔ شهری روغن گیربکس اتوماتیک پس از هر ۲۴ ماه یا ۵۰ هزار کیلومتر (هرکدام زودتر اتفاق افتاد) تعویض شود.
