کوه صفه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
صفه
Map
مرتفع‌ترین نقطه
ارتفاع۲۲۵۷ متر از سطح دریا[نیازمند منبع]
مختصات۳۲°۳۵′۴۴″ شمالی ۵۱°۳۸′۳۷″ شرقی / ۳۲٫۵۹۵۵۶°شمالی ۵۱٫۶۴۳۶۱°شرقی / 32.59556; 51.64361
نام‌گذاری
تلفظصُفِه
جغرافیا
موقعیتجنوب شهر اصفهان
تله‌کابین صفه

کوه صفه معروف به بام اصفهان، نام کوهی است از سلسله کوه‌های زاگرس در پایانه جنوب جغرافیایی اصفهان که از شمال به جاده کمربندی، از غرب به کوه‌های تخت رستم و دره خان، از شرق به شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی و از جنوب به اراضی باز ، شاه کوه وخط آهن محدود می‌گردد.[۱]

مقبره شهید گمنام[ویرایش]

در اردیبهشت ۱۳۹۳ آرامگاه شهید گمنام در پارک کوه صفه ساخته شد.[۲]

حفاظتگاه حیوان[ویرایش]

آخر خرداد ۱۴۰۰ تغییر کاربری باغ وحش پارک کوه صفه به حفاظتگاه حیوان کامل شد.[۳]

نام‌شناسی[ویرایش]

کوه صفه از محل چشمه خاچیک که سنگِ کوه از خاک جدا گشته و دامنهٔ کوه می‌باشد، آغاز می‌گردد و در انتها به فضای سنگیِ صاف و صُفِه مانندی ختم می‌گردد و کوه نیز از همین روی صُفِه نامیده شده‌است.[۴]صُفّه ؛ فضای مسطح که بالاتر از سطوح دیگر میباشد . با توجه به مکان قرار گیری قلعه ساسانی در فضای مسطح و ایوان گونه کوه و اشراف آن به دشت اصفهان این نامگذاری اشاره به کوه ایوان دار یا کوه صفه میباشد . عربی بودن نام کوه (رجوع شود به اصحاب صُفّه ) این احتمال را ایجاد می‌کند که نام کوه قبل از حمله اعراب و تسلط بر اصفهان نامی به کلی متفاوت یا نامی با تشابه معنای پارسی به صفه بوده است .

توماس هربرت در سال ۱۶۲۶میلادی در سفری به آسیا و آفریقا از جنوب وارد ایران شده و مشاهدات اش را با تفسیر از مناطق و شهرهایی مانند شیراز ٫ تخت جمشید٫ اصفهان و شمال ایران (دیدار با شاه عباس) در سفرنامه ای به نام توصیف پادشاهی ایران (Discription of Persian Monarchy) در سال ۱۶۳۴ میلادی در لندن به چاپ رسانده است. در صفحه ۸۸ این کتاب درباره دو کوه اطراف شهر اصفهان توضیحاتی داده است .[۵] توصیف کوه اول: در خارج از شهر در دشت و سیعی کوهی برافراشته که ایرانیان آنرا داروو (Darow) می نامند که ظاهرا مکانی بوده که داریوش (پسر خشایارشا) (به تقلید از پدرش خشایارشا) که بر سپاهیان اش گریه کرده است که بعدا از بین خواهند رفت. در توصیف کوه دوم اسم تخت رستم (Rustans Tombe) را آورده است. با توجه به نزدیکی کوه صفه و تخت رستم توضیح توماس هربرت درباره کوه اول ظاهرا درباره کوه صفه است. توماس هربرت بعدا در سال ۱۶۷۷ میلادی در چاپ دوم کتاب توضیحات و تقسیرهای تاریخی بسیاری به کتاب اضافه کرده است به نام چند سال مسافرت در آفریقا٬ایران و آسیای بزرگ (Travels in Africa, Persia and Asia the Great) منتشر کرده است. [۶] این کتاب همراه با ویرایش جان آنتونی باتلر (John Anthony Butler) در سال ۲۰۱۲ میلادی بازنشر شده است. در اين چاپ توماس هربرت در صفحه ۱۶۶ یا در صفحه ۳۷۸ کتاب ویراستاری شده نام کوه را داریوش (Darius) ذکر می کند و توضیحی می دهد که شاید خشایارشا باید نامیده شود (چون کوهی است که خشایارشا بر سپاهش گریه کرده است). وی توضیح می دهد که علت گریه خشایارشا خوابی بوده است که از دست رفتن سپاهیان اش رادیده بوده و این خواب و از دست رفتن تعداد زیادی از سپاهیان اش بعدا در نبرد سالامیس و نبرد ترموپیل به حقیقت می پیوندد.

تاریخچه[ویرایش]

با توجه به زمینه تاریخی اصفهان و برخی شواهد عینی احتمال بسیاری می‌باشد که کوه صفه از زمانهای خیلی دور به عنوان پایگاه و پناهگاه مورد استفاده مردم بوده‌است و شیوه ساخت و معماری قلعه کوه صفه به سایر قلعه‌های دوران ساسانی شباهت دارد[نیازمند منبع].

پوشش گیاهی و جانوری[ویرایش]

فضای سبز[ویرایش]

کوه صفه دارای عرصه‌ای به مساحت ۱۰۰ هکتار فضای سبز می‌باشد.

پوششِ جانوری[ویرایش]

پارکِ کوهستانیِ صفه، زیستگاهِ جانورانی همچون خدنگ، روباه، شغال، خرگوش، انواع پرندگان خانواده گنجشک سانان، زاغ نوک سرخ، دوپاها، مار، عقرب، جوجه تیغی، کبک، تیهو، بزمجه و.. می‌باشد که کاملاً برای انسان بی‌ضرر بوده و معمولاً خود را از مسیرهای گذرِ کوهنوردان، دور نگه می‌دارند. در صورتِ دیدنِ چنین جانورانی در کوه، بی حرکت شده و اجازه دهید بدونِ آسیب دیدن از سرِ راهِ شما کنار بروند.

گیاهان خودرو[ویرایش]

انواعِ گیاهان خودرو و فصلی در صفه می‌روید. از میانِ درختچه‌ها می‌توان به انجیر وحشی و بادام وحشی اشاره کرد که با تراکمِ اندک در گوشه و کنارِ کوه و بر روی و میانِ صخره‌ها روییده‌اند.

پوشش سازیِ شهرداری[ویرایش]

شهرداریِ اصفهان بجهتِ سرسبز نمودنِ پارک به کاشت و نگهداریِ انواعِ گلهای فصلی، کاشتِ چمن و درختان و درختچه‌های دائمی در پارک اقدام کرده‌است و چند سالی است که فضای سبز دامنه این کوه را گسترش داده‌است. از اوایل دهه هشتاد خورشیدی این فضای سبز با کاشت گیاهان غیربومی و گسترش افراطی آن در شیب‌های تند و ریزشی که بستر سنگی دارند، همراه بوده‌است.

امکانات گردشگری[ویرایش]

کوه صفه یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان است و صبح روزهای جمعه میزبان خیل عظیمی از دوستداران طبیعت و مخصوصاً جوانان می‌باشد. همچنین منظره شهر اصفهان از دامنه و بالای این کوه بسیار دیدنی است. تنگهٔ گردنه باد نیز از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. سالنِ بولینگ با مساحتِ حدود ۱۰۰۰ متر مربع، باغ وحش، شهربازی و غارها و چشمه‌های مختلف زینتگر این کوه می‌باشد.[۱]

در کمرگاه این کوه چشمه‌ای وجود دارد که خاچیک نامیده می‌شود. گفته می‌شود که خاچیک نام فردی ارمنی است که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در نزدیک چشمه در دامنه کوه دکه‌ای داشته‌است و مواد خوراکی و غیره به کوهنوردان می‌فروخته‌است.[نیازمند منبع]

قلعهٔ شاه دژ[ویرایش]

قلعه شاهدژ

قلعه شاهدژ که به قلعه دیو نیز معروف می‌باشد در بلندای کوه و پائینتر از قله قرار دارد.[۱] این قلعه در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد ولی متأسفانه عدم تعیین عرصه و حریم برای آن، زمینه گسترش ساخت و سازهای گوناگون در اطراف قلعه و عرصهٔ وسیع آن بوده‌است. این ساخت و سازها همزمان با ادامه پروژه‌های جنجالی در شهر اصفهان از جمله برج جهان‌نما و مترو بوده که اعتراض فراوان دوست‌داران میراث فرهنگی اصفهان را به همراه داشته‌اند. امروزه و با خشک شدن چشمه همچنان با لوله‌کشی و پمپ گذاری آبشار این کوه دایر می‌باشد.

تله کابین صفه[ویرایش]

تله کابین صفه از جاذبه‌های گردشگریِ پارکِ صفه و در دو خط می‌باشد. ایستگاهِ اولِ آن در پارکینگِ تله کابین قرار دارد و مسافران را تا ایستگاهِ گردنه باد بالا می‌برد. از آنجا که طبق مصوبات طرح تفصیلی در سال ۱۳۷۲ و ۱۳۹۰ هرگونه ساخت و ساز در پهنهٔ کوه صفه ممنوع بوده‌است، پروژه تله کابین تخلق از مصوبات شهرسازی بحساب می‌آید. در پاییز سال ۱۳۹۳ همزمان با ادامه فاز دوم، چند پایه تله کابین موجب تخریب بقایای دیوار شاهدژ شد و خبر آن بسرعت در رسانه‌ها انتشار یافت.[نیازمند منبع]

آبشار مصنوعی[ویرایش]

برای زیباسازیِ بیشترِ فضای پارک، یک آبشار مصنوعی در دلِ کوه جاسازی شده‌است. آبِ بیرون ریخته شده از آن پس از طیِ حدودِ یکصد متر در حوضچه‌ای جمع‌آوری می‌شود و پس از آن نیز برای آبیاریِ محیطِ پارک استفاده می‌شود.

سالن بولینگ[ویرایش]

سالنِ بولینگ با مساحتِ حدود ۱۰۰۰ متر مربع در ۱۰ خط برای استفادهٔ شهرواندان آماده شده‌است. این سالن در طبقهٔ زیرینِ ایستگاهِ تله کابین قرار دارد.[۱]

باغ وحش[ویرایش]

باغ وحش صفه با نگهداری از چندین حیوان برای بازدیدِ مردم به‌صورتِ روزانه به فعالیت مشغول است.

کوهنوردی در صفه[ویرایش]

یکی از ویژگیهای مهم کوهستان صفه وجود صخره‌های بزرگ و بلند در نقاط مختلف آن است که از نظر کوهنوردی تخصصی و آموزش سنگ نوردی، امکان بسیار خوبی برای گسترش ورزش کوهنوردی در منطقه اصفهان به وجود آورده‌است. در سال‌های اخیر با تبدیل کافه خاچیک به پناهگاه و پایگاه کوهنوردی و اصلاح مسیرهای دشوار، خدمات مربوط به فعالیت‌های کوهنوردی بهبود نسبی پیدا کرده‌است.[۷]

غارها در صفه[ویرایش]

کوه صفه بیش از ۲۸ غارِ کوچک و بزرگ را در خود دارد. از جمله:

پلِ رنگین کمانی در جبههٔ غربی (دره خان)
  • غار الله اکبر: این غار در کنار دستگاهِ توربین بادی در گردنه باد قرار دارد.
  • غار انجیر: در جبههٔ غربیِ کوه صفه قرار دارد.
  • غار قنبر: در جبههٔ شمالی کوه" قرار دارد. این غار بزرگترین دهانه را در میان غارهای صفه دارد. دسترسی به این غار از راه صخره‌نوردی امکان‌پذیر است.
  • غار هفت چشمه: در جبههٔ جنوبیِ کوه و در کنارِ مجموعه‌ای از چند چشمه قرار دارد. برای دسترسی به این مجموعه نیز یک جادهٔ اختصاصی بوسیلهٔ شهرداری اصفهان ایجاد شده‌است.

پل رنگین کمانی[ویرایش]

این پلِ سنگی در پشتِ کوهِ صفه و در جبههٔ غربیِ کوه قرار دارد.

قله‌ها[ویرایش]

این کوه دارای دو قله می‌باشد. قلهٔ جنوبی چند متر بلندتر از قلهٔ شمالی است اما قلهٔ شمالی، منظره‌ای بهتر و گسترده‌تر از شهر را به بیننده می‌دهد. برای صعود به قله در کل، چهار مسیر وجود دارد. بر روی قله‌ها چند دکلِ مخابراتی با کاربریِ نامعلوم نیز قرار داده شده‌است.

نگارخانه[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ «کوه صفه، ایرانگردی تیشینه».
  2. «مخالفان با دفن شهدای گمنام بدنبال دفن یک جاسوس هستند- اخبار رسانه‌ها تسنیم | Tasnim». web.archive.org. ۲۰۲۱-۰۷-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۰.
  3. https://news.isfahan.ir/node/34356[پیوند مرده]
  4. «دربارهٔ کوه صفه، شهرداری اصفهان». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۱۴.
  5. https://archive.org/details/b30326825/page/88/mode/2up?view=theater
  6. https://books.google.com/books/about/Some_Years_Travels_Into_Divers_Parts_of.html?id=PFlOAAAAcAAJ
  7. «امکانات تفریحی کوه صفحه، شهرداری اصفهان».[پیوند مرده]

منابع[ویرایش]

  • شایسته، محمد رضا و منصور قاسمی، ۱۳۸۳، اصفهان بهشتی کوچک اما زمینی، انتشارات نقش خورشید، اصفهان.