دهستان چم‌چمال

دهستان چم‌چمال

اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	کرمانشاه
شهرستان	هرسین
بخش	بیستون
جمعیت	۱۲٬۴۹۹ نفر (۱۳۹۵)
تعداد آبادی	۵۵

چمچمال یا چمجمال دهستانی در استان کرمانشاه است که در بخش بیستون شهرستان هرسین واقع شده‌است. گویش مردم این دهستان کردی چمچمالی است. از روستاهای معروف آن می‌توان به بدربان، سفید چقا، تازه‌آباد و تپه خرس اشاره نمود. رودخانهٔ «دینور آب» نیز از این دشت عبور می‌کند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این دهستان ۱۲٬۴۹۹ نفر (در ۳٬۵۳۶ خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۸۵	۱۷٬۲۲۲	—
۱۳۹۰	۱۳٬۰۶۹	۲۴٫۱٪−
۱۳۹۵	۱۲٬۴۹۹	۴٫۴٪−

وجه تسمیه

در لغتنامه دهخدا در توضیح چمجمال اینگونه آمده‌است:

چمچمال . [چ َ چ َ] (اِخ) مؤلف مرآت البلدان نویسد: «نام بلوکی است حاصلخیز از توابع کرمانشاهان که در سمت شرقی این شهر واقع است. ابتدای حد شمالی این بلوک از اول دربندی است که به تنگ دینور معروف است و این تنگ طوریست که نزدیک یک فرسخ راه از طرفین جبال شامخهٔ متصل به یکدیگر امتداد یافته و تنگ و درهٔ دینوررا تشکیل داده‌است. وسعت و عرض تنگ بعضی جاها به پانصد و در برخی مواضع به دویست ذرع می‌رسد و اشجار بسیار از بید و غیره به‌طور انبوه در این تنگ روییده و جاهای با صفا دارد. از میان تنگ نهری جاری است که منبع آن آبهای کندوله و دینور و بعضی از میاه اراضی کلیای است که از این آب همهٔ دهات بلوک چمچمال مشروب می‌شوند و مازاد آن در نزدیکی بیستون به رودخانهٔ کاماسب می‌ریزد. این آبادی را چشمه‌ها و سرابهای متعدد است که از جمله «سراب چشمه سهراب»، «کمیچه سراب»، «سراب برناج»، «سراب بخو بران»، «سراب بدربان»، «سراب شیخی آباد» «سراب زردآباد»، «سراب چقاگلان» که از مزارع سمنگان است، «سراب با باولی الدین» که در سفید چقا واقع است، «سراب نادرآباد» و «چشمه زر» که به «چشمه شاه ماران» شهرت دارد، معروف می‌باشند علاوه بر این سرابها سراب بیستون هم جزء این آبادی محسوب می‌شود و چند سراب دیگر هم هست که در آن طرف رودخانهٔ کاماسب واقعند، از قبیل سراب خلیفه آباد که ملک ظهیرالملک است، سراب کاکل که ملک ورثهٔ مرحوم علیقلی میرزا صارم الدوله می‌باشد، و هنگام طغیان آب بعضی از این سرابها به رود دینور و بعضی به رودخانهٔ کاماسب می‌ریزد. محصول این بلوک، گندم، جو، شلتوک و بعضی حبوبات است و در برخی جاها باغ و اشجار هم دیده می‌شود و به‌طور کلی این بلوک به زیادی محصول معروف است. متعلقات این بلوک بیش از چهل قریه است که: سمنگان» ملک نگارنده، «جیحون آباد» ملک سادات دکه ای، «دودانگه» ملک ویس علی خان و چند خرده مالک که دارای پنجاه خانوار جمعیت و محل سکونت طایفهٔ نانکلی است، «برآفتابان»، «نادرآباد»، «بیستون»، و «تخت شیرین» از آن جمله اند. در این بلوک بعضی آثار قدیمه مشهود است که از جمله در «نادرآباد» سنگری است که نادر شاه افشار آن را هنگام شکست از قشون عثمانی بسته‌است و در «سمنگان» قلعه ای است قدیمی و مشهور است که جای رمهٔ «هجیر» (که در شاهنامه اسم وی آمده) بوده‌است، و نیز در سمت کوه پرو (معروف به شیطان بازار) دریاچهٔ معتبری است که خسرو پرویز جهت ییلاق خود ساخته و از آن زمان باقی است و نیلوفر زیادی در دریاچه به عمل آمده‌است، در میان تنگ دینور هم طاقی از آثار قدیمه است به نام «فرهاد تراش» که از میان کوه بریده شده و چند پله می‌خورد و به میان تنگ می‌رود، و هم در این تنگ مکانی است مشهور به «نظرگاه مولا» و مغاره ای است معروف به «طویله سوراخ» که در آنجا دریاچه ای است و کسی انتهای آن را ندیده و ممکن نیست تا آخر آن بروند، و نیز در پشت چشمه سهراب جایی است مشهور به «آب زا» و حوضی در آنجا ساخته‌اند که آب جاری در اوست و معلوم نیست که آب از کجا می‌آید و به کجا می‌رود، و در «برآفتابان» هم چاهی است که به زندان شمامه و دمامه مشهور می‌باشد». (از مرآت البلدان ج ۴ ص ۲۶۵ و۲۶۶).

و در فرهنگ جغرافیایی ایران آمده‌است:

«نام یکی از دهستانهای بخش صحنهٔ شهرستان کرمانشاهان است که در جنوب و باختر بخش صحنه واقع شده و راه شوسهٔ کرمانشاه به همدان، از وسط و راه کرمانشاه به هرسین از منتهی‌الیه جنوبی آن می‌گذرد، و رودخانهٔ گاماسیاب هم پس از گذشتن از شهرستان نهاوند در محل آبادی چم سرخه وارد این بخش می‌شود و پس از مشروب ساختن قسمت عمدهٔ قراء بخش، در جنوب آبادی فراش از این بخش خارج و به دهستان در و فرامان داخل می‌گردد؛ و رودخانهٔ دینور نیز پس از عبور از تنگ دینور قسمتی از قراء این دهستان را مشروب ساخته در اراضی قریهٔ نادرآباد به رودخانهٔ گاماسیاب ملحق می‌شود. این آبادی محصول عمده اش غلات، حبوبات، تنباکو، چغندر قند، و لبنیات است. این دهستان از ۹۷ قریهٔ کوچک و بزرگ تشکیل یافته و جمعیت آن در حدود ۷۳۰۰ تن است. قریه‌های «بیستون»: «بدریان»، «سفید چقا»، «نازلیان»، «برناج» و «سمنگان» از قراء مهم این دهستان بشمار می‌روند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵).