محمد نهاوندیان

محمد نهاوندیان
رئیس دفتر رئیس‌جمهور ایران و نهاد ریاست جمهوری
آغاز به کار ۱۳ مرداد ۱۳۹۲
رئیس‌جمهور	حسن روحانی
جانشین	اسفندیار رحیم‌مشایی
دوره مسئولیت ۱۰ تیر ۱۳۸۹ – تاکنون
پس از	محمدرضا بهزادیان
معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی
دوره مسئولیت ۲۴ مرداد ۱۳۸۴ – ۲۸ مهر ۱۳۸۶
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	حسین موسویان
پیش از	علی باقری
معاون وزیر بازرگانی ایران
دوره مسئولیت ۲۴ خرداد ۱۳۷۳ – ۲۳ دی ۱۳۸۰
وزیر	یحیی آل‌اسحاق محمد شریعتمداری
پس از	مسعود موحدی
پیش از	مسعود موحدی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳۳۳ تهران، ایران
حزب سیاسی	حزب مؤتلفه اسلامی
اقامتگاه	تهران، ایران ایالت نیویورک، ایالات متحده آمریکا
محل تحصیل	مدرسه علوی دانشگاه جورج واشینگتن
تخصص	سیاستمدار، اقتصاددان

محمد نهاوندیان (زاده ۱۳۳۳ تهران- تاکنون) سیاستمدار و اقتصاددان ایرانی، رئیس دفتر رئیس جمهور ایران و نهاد ریاست جمهوری و رئیس شورای اطلاع رسانی دولت است.

نهاوندیان از سال ۱۳۸۹ تا پاییز ۱۳۹۲ ریاست اتاق بازرگانی ایران را برعهده داشت.

وی معاون وقت دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران (معاون علی لاریجانی)، عضو ستاد ویژه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، رییس مرکز بررسی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی در جمهوری اسلامی، معاونت سابق وزارت بازرگانی و دارنده سابقه سمت‌های اقتصادی-سیاسی دیگر است. او فارغ‌التحصیل مدرسه علوی و دارای تحصیلات حوزوی و همچنین دکترای اقتصاد از امریکا است. رفت‌وآمد به امریکا در سال ۸۵ و داشتن اقامت آمریکای او بسیار خبرساز شد.

دوران کودکی و نوجوانی

محمد نهاوندیان پسر حاج جعفر نهاوندیان، بنیانگذار حسینیه زنجانی‌ها در خیابان شیخ هادی تهران است. او در دبستان شاگرد مدرسه جعفری در گذر وزیردفتر بود در آن زمان مدرسه شماره یک جامعه تعلیمات اسلامی محسوب می‌شد. سپس دبیرستان را از مدرسه علوی فارغ تحصیل شد و بعد از ان به سفارش پدرش به تحصیل حوزوی مشغول شد. سال ۵۱ وارد رشته اقتصاد شد و لیسانس گرفت. اما فوق لیسانسش را هنگام اوج گیری انقلاب نیمه رها کرد و سال ۶۴ همراه همسر و فرزندانش به امریکا رفت تا برای فوق لیسانس دکترای رشته اقتصاد در دانشگاه جورج واشینگتن ادامه تحصیل دهد و سرانجام در سال ۷۲ به ایران برگشت. وقتی دانشگاه را نیمه کاره رها کرد به جریانات انقلاب ۵۷ پیوست و در کنار نیروهای چپ مذهبی و در گروههای مسلح صف و القارعه (گروههای مسلحی که بعدها همگی در اتحاد با هم سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را تشکیل دادند) مدتی به مبارزه مسلحانه مشغول شد.

او از دروس حوزوی، مقدمات را نزد علمایی نظیر علامه نوری، مرتضی مطهری و شوشتری گذراند. «شرح ابن عقیل» را با شوشتری گذراند، علم الحدیث را نزد علامه نوری و برخی دروس فقه را با مطهری گذراند. در حوزه و بعدتر در دوران دانشجویی، به مطهری نزدیک شده بود و در جلسات «فلسفه تاریخ» وی شرکت می‌کرد. بعد به اقتصاد اسلامی علاقه‌مند شد و سرانجام او و چند نفر دیگر از بازاریان تهران شورای اقتصاد اسلامی را پایه‌گذاری کردند. اواخر سال ۵۳ به پیشنهاد مطهری با دکتر مشکات رئیس دانشکده اقتصاد تهران صحبت کرد تا جلسات «درس اقتصاد اسلامی» در دانشکده برگزار شود. در این جلسات نهاوندیان با سران آینده نظام جمهوری اسلامی نظیر بهشتی، باهنر، استاد جعفری، دکتر نمازی و صالح خو آشنا شد و حتی آشنایی اش به آیت‌الله مفتح و سید علی خامنه‌ای نیز رسید.

بعد از انقلاب

بعد از بهمن ۵۷ مطهری از وی خواست جلسات اقتصاد اسلامی را باز هم ادامه دهد زیرا اکنون زمان نیاز به آن بود. نهاوندیان به صداوسیما رفت ولی با صادق قطب زاده رئیس سازمان صدا و سیما اختلاف پیدا کرد و خیلی زود آن را ترک کرد. سپس دکتر صدر که در دولت موقت وزیر بازرگانی بود او را مسئول روابط عمومی وزارتخانه خود کرد. در ۲۶ سالگی اش، بعد از انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی (هفتم تیر)، معاون هماهنگی وزارت بازرگانی شد و سپس معاون طرح و برنامه وزارت گردید. اما بعد آنجا را هم به خاطر اختلاف نظر با دیگران ترک کرد و برای ادامه تحصیلات اسلامی اش به قم رفت. و ۲ سال بعد (۱۳۶۱) رهسپار آمریکا شد.

در ایالات متحد آمریکا

در آمریکا موسسه‌ای به نام تحقیقات و اطلاعات اسلامی در واشینگتن تاسیس کرد و با چهل مرکز اسلامی آمریکا برای همکاری بین آنها ارتباط برقرار کرد. در نتیجه شورایی تشکیل شد به نام شورای همکاری اسلامی که هر ماه در یک ایالت جلسه تشکیل می‌داد. او ۸ سال با خانواده اش در امریکا به سر برد و فوق لیسانس و دکترا گرفت.

در ایران

در سال ۷۲ بعد از برگشتن به ایران بلافاصله در وزارت بازرگانی به مدیریت یحیی آل اسحاق (عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی) استخدام و معاون او شد. در سال ۷۶ انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و دولت عوض شد و محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی شد. نهاوندیان تا سال ۸۰ در معاونت وزارت بازرگانی ماند و بعد از آن بیرون آمد. از سال ۸۰ تا ۸۴ مشاور اقتصادی سیدمحمد خاتمی، رئیس مرکز ملی جهانی شدن و رئیس شورای اقتصادی سازمان صدا و سیما شد.

در سال ۸۴ که دولت خاتمی تمام شد، در رقابت انتخابات ریاست جمهوری، مدیر اقتصادی برنامه‌های علی لاریجانی بود. هنگامی که دولت محمود احمدی نژاد تشکیل شد یک بار او برای ریاست سازمان بورس پیشنهاد شد ولی ترجیح داد به همکاری با علی لاریجانی ادامه بدهد. لاریجانی به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده بود و نهاوندیان معاونت اقتصادی او را برعهده گرفت.

جنجال سفر سال ۸۵ و مجوز اقامت امریکا

محمد نهاوندیان تحصیلکرده کشور آمریکا است و مجوز اقامت امریکا (گرین کارت) هم دارد. اما رفت‌وآمد او به امریکا در دوره حساس پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات ایران و آمریکا بر سر عراق، موجب خبرسازی و اظهارات مقامات بلندپایه‌ای در ایران و امریکا شده است:

ابتدا روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز سفر او را در سال ۸۵ به امریکا و دیدار و رایزنی وی را با مقامات و سناتورهای امریکایی اعلام کرد. سفر در شرایطی که در پرونده هسته‌ای ایران بحران وجود داشت و اعلام مذاکرات ایران و آمریکا بر سر عراق اهمیت زیادی داشت. برخی معتقد بودند که او برای لابی گری درمورد پرونده هسته‌ای ایران به آمریکا رفته و توانسته است ارتباطات خوبی نیز برقرار کند.

• علی لاریجانی گفت: «از آنجایی که آمریکا به دیپلمات‌های ایرانی ویزا نمی‌دهد، ما از سفر محمد نهاوندیان به آمریکا استفاده کردیم تا مطالب مورد نظر خود را به محمدجواد ظریف نماینده ایران در سازمان ملل منتقل کنیم.»
• وزارت خارجه ایران رسماً اعلام کرد که سفر نهاوندیان شخصی است و هیچ ارتباطی به مناسبات دو کشور ندارد.
• روزنامه واشنگتن تایمز نوشت نهاوندیان دارای گرین کارت آمریکایی است. وزارت امنیت آمریکا نوشت: هیچ دلیلی برای محروم کردن محمد نهاوندیان از ورود به آمریکا در ماه گذشته نداشته است. زیرا وی شهروند قانونی آمریکا است، اما تحقیقاتی برای بررسی نقض‌های احتمالی که می‌تواند به لغو گرین کارت این مقام منجر شده باشد، در حال انجام است.
• شان مک کورمک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد سفر نهاوندیان به آمریکا با هدف دیدار با مقامات آمریکایی صورت نگرفته است. او در پاسخ به این که نهاوندیان چگونه پا به خاک آمریکا گذاشته است، گفت: «راه‌های متفاوتی برای ورود افراد به ایالات متحده وجود دارد.»
• محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در کنفرانس مطبوعاتی خود از سفر نهاوندیان ابراز بی اطلاعی کرد.
• کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا گفت «اعطای گرین کارت به محمد نهاوندیان نگران کننده است.» او محمد نهاوندیان را یک دیپلمات بلندپایه ایرانی نامید و گفت که آمریکا مجوز اقامت وی را باطل خواهد کرد. او افزود هنگامی که از این سفر آگاه شدیم، بسیار نگران شدیم. مجوز اقامت نهاوندیان در آمریکا باطل خواهد شد و ما در مورد علت اقامت وی در آمریکا و مبنای قانونی آن بررسی و سپس تدابیر مناسب را اتخاذ خواهیم کرد. رایس گفت هنگامی که مطبوعات حضور این مقام ایرانی را در آمریکا خبر دادند دولت آمریکا غافلگیر شد. این امر زیر پا گذاشتن قوانین است. این مسئله تنها به شهروندان کشوری که با آمریکا رابطه دیپلماتیک ندارد مربوط نیست بلکه فراتر از این مسئله است که وی یک دیپلمات بلندپایه است و اینک در آمریکا حضور دارد.

منصب‌های بعدی

در بهار سال ۸۶ با رای گیری برای انتخاب رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، نهاوندیان با ۱۶۵ رای از نمایندگان شهرستانها و تشکل‌ها، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، بزرگترین نهاد بخش خصوص کشور شد.

او خواهان تثبیت نهاد اتاق بازرگانی ایران در سیاستگذاری‌های اقتصادی است و نهادینه کردن این اتاق است و معتقد است «با این کار می‌توانیم هم به تقویت بخش خصوصی بپردازیم و هم آنکه حضور بخش خصوصی را در عرصه سیاستگذاری‌ها تقویت کنیم.»

او عضو ستاد ویژه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و رییس مرکز بررسی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی در جمهوری اسلامی نیز هست.

حضور در دولت یازدهم

رییس جمهور جدید حسن روحانی در نخستین انتصاب خود محمد نهاوندیان رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران را به عنوان رییس دفتر خود منصوب کرده است. باید توضیح داد که جایگاه رییس دفتر رییس جمهور فراتر از تلقی عمومی نسبت به عنوان رییس دفتر در دستگاه‌های دیگر است. او جزو نزدیک نزدیک ترین افراد به رئیس جمهور است و از بسیاری از وزرا، ذی نفوذتر و در عمل قدرتمندتر است. رئیس دفتر رئیس جمهور، علیرضا خان‌کرمی را به سمت مشاور نهاد و رئیس مرکز حراست ریاست جمهوری منصوب کرد. نهاوندیان در سفر حسن روحانی به نیویورک برای شرکت در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۳ از همراهان رئیس جمهور بود.

تحصیلات دانشگاهی

• دانشگاه آکسفورد، پست دکترای اقتصاد (۱۳۹۲)
• دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا، دکتری تخصصی اقتصاد (۱۳۷۲)
• دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا، کارشناسی ارشد اقتصاد (۱۳۶۶)
• دانشگاه تهران، کارشناسی اقتصاد (۱۳۵۶)

فعالیت‌های دانشگاهی

• پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۸۹-۱۳۸۷، تدریس درس «تجارت بین‌الملل» و «سازماندهی صنعتی»، کارشناسی ارشد
• دانشگاه تهران، دانشکده مطالعات جهان، ۱۳۸۷ تاکنون، تدریس درس «اقتصاد آمریکا»، کارشناسی ارشد
• دانشکده تربیت مدرس، ۸۴-۱۳۸۲، تدریس درس «مدیریت صادرات و واردات»، کارشناسی
• دانشکده روابط بین‌الملل، ۸۴-۱۳۸۲، تدریس درس «جهانی شدن»، کارشناسی ارشد
• مرکز آموزش مدیریت دولتی، تدریس درس «مدیریت صادرات و واردات»، کارشناسی ارشد
• پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مامور- مدرس، ۷۷-۱۳۷۶
• دانشگاه فردوسی، ۷۷-۱۳۷۶، تدریس درس «مدیریت صادرات و واردات» و «سمینار اقتصاد خرد»، کارشناسی ارشد
• موسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی، ۷۷-۱۳۷۵، تدریس درس «اقتصاد بین‌الملل و مقررات سازمانی جهانی تجارت» دوره آمادگی مذاکرات WTO
• دانشگاه امام صادق، ۷۵-۱۳۷۴، تدریس درس "اقتصاد بین‌الملل"، کارشناسی ارشد
• دانشگاه تهران، دانشکده اقتصاد، ۷۵-۱۳۷۴، تدریس درس‌های «اقتصاد انرژی» و «برنامه‌ریزی توسعه»، کارشناسی ارشد
• دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا، ۷۲-۱۳۷۰، تدریس درسهای «اقتصاد خرد»، «سازماندهی صنعتی»، «اقتصاد بین‌الملل»، کارشناسی ارشد
• دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا، دستیار استاد، ۷۰-۱۳۶۶، تدریس درس «اقتصاد عمومی»
• مدرسه عالی ساختمان، مربی، ۱۳۵۸، تدریس درس «اقتصاد مهندسی»

مسئولیت‌های اجرائی

• مشاور کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از ۱۳۸۷ تا کنون
• عضو شورای پول و اعتبار، ۱۳۸۵ تا کنون
• عضو هیئت امنای دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸
• معاون اقتصاد و فناوری دبیر شورای عالی امنیت ملی، شهریور ۱۳۸۴ تا دی ماه ۱۳۸۶
• عضو کمیسیون نشریات علمی کشور، از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۸
• مشاور رییس‌جمهور و رییس مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، ۱۳۸۲ تا دی ماه ۱۳۸۶
• پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، معاون پژوهشی، از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳
• معاون پژوهشی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳
• عضو هیئت مدیره موسسه سازمان اقتصادی تولیت آستان قدس رضوی از ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹
• مشاور کمیسیون اقتصاد کلان بازرگانی و اداری مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۳۸۰ تا کنون
• مشاور مرکز تحققات استراتژیک، ۱۳۸۰ تا کنون
• معاون برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی وزارت بازرگانی، ۱۳۷۶-۱۳۷۷
• نماینده تام‌الاختیار تجاری دولت، ۱۳۷۵-۱۳۷۷
• عضو کمیسیون اقتصادی، بازرگانی و مدیریت شورای پژوهشهای علمی کشور، ۱۳۷۵-۱۳۷۸
• مدیر مسئول پژوهشنامه بازرگانی- وزارت بازرگانی- موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، ۱۳۷۵-۱۳۷۶
• عضو گروه اقتصادی شورای بررسی متون و علوم انسانی، ۱۳۷۵-۱۳۷۶
• نماینده تام‌الاختیار وزارت بازرگانی در تدوین برنامه بلندمدت تحقق ایران اسلامی یا ایران ۱۴۰۰، سال ۱۳۷۵
• نماینده وزارت بازرگانی در کمیته مشترک سازمان توسعه تجارت، ۱۳۷۵
• عضو شورای مشاورین اقتصادی رییس‌جمهور، ۱۳۷۴-۱۳۷۶
• مدیر مسئول موسسه فرهنگی نشر اقتصاد، ۱۳۷۴
• مسئول مجمع جهانی اهل بیت در بررسی تبلیغات آمریکای شمالی، ۱۳۷۳
• موسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی، سرپرست موسسه، ۱۳۷۳-۱۳۷۷
• معاون طرح و برنامه وزارت بازرگانی، ۱۳۷۲-۱۳۷۶
• معاون طرح و برنامه وزارت بازرگانی، ۱۳۶۱-۱۳۶۲
• عضو شورای پول و اعتبار، ۱۳۶۱-۱۳۶۲
• معاون هماهنگی امور مجلس وزارت بازرگانی، ۱۳۶۰-۱۳۶۱
• مشاور وزیر بازرگانی، ۱۳۵۹-۱۳۶۰
• نماینده نخست‌وزیر در بنادر و گمرکات جنوب، ۱۳۵۹-۱۳۶۰
• مدیر مسئول ماهنامه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، از ۱۳۸۶ تا کنون

مسئولیت‌های اجتماعی

• رییس دپارتمان قوانین بین‌المللی اتاق بازرگانی بین‌المللی ICC ـ ۱۳۸۹ تا کنون
• رییس اتاق بازرگانی و صنایع اکو ECO ـ ۱۳۸۹ تا کنون
• عضو هیات اجرایی فدراسیون اتاقهای جهان WEF ـ ۱۳۸۹ تا کنون
• عضو هیات امنا سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی، ۱۳۸۸ تا کنون
• رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، خرداد ۱۳۸۶ تا آبان ۱۳۹۲.
• عضو هیات امناء دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، ۱۳۸۵ تا کنون
• رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶
• رییس کمیسیون سازمان جهانی تجارت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶
• رییس مرکز تحقیقات و اطلاع‌رسانی اتاق بازرگانی اسلامی (ICRIC) ـ ۱۳۸۳ تا کنون
• رییس کمیسیون اقتصاد، بانک و بیمه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶
• نائب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ۱۳۸۲
• نایب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۷

آثار و تالیفات

• متن پیشنهادی سیاستهای کلی جمهوری اسلامی ایران در خصوص جهانی شدن، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، زمستان ۱۳۸۶
• کتابشناسی اخلاق کسب و کار، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، بهمن ۱۳۸۵
• گفتارهایی در باب جهانی شدن، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، دی ۱۳۸۵
• کتابشناسی سازمان جهانی تجارت، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، دی ۱۳۸۵
• کتابشناسی جهانی شدن، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، دی ۱۳۸۵
• " ما و جهانی شدن، پیش طرح شناخت و سیاستگذاری"، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن، (ویرایش دوم آذر ۱۳۸۵)
• رسانه و اقتصاد، سازمان صدا و سیما، ۱۳۸۲
• "امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران" مرکز تحقیقات استراتژیک، دکتر حسن روحانی، همکاری دکتر نهاوندیان، محمدباقر نوبخت، مهندس *محمدحسین ملایری، مهندس اکبر مژگان
• مشارکت در تحقیق:

Economic Analysis of Natural Disasters in “U.s” , George Washington University,1989 Pricing of Natural Gas in International Market, An Elasticity Analysis, George Washington University,1992

پیوند به بیرون

• مقالات، مصاحبه‌ها و سخنرانیها