فرهاد کوهکن

این مقاله دربارهٔ یک چهره داستانی است. برای دیگر کاربردها، امید را ببینید.

فرهاد (کوهکن)
اطلاعات کلی
نام	فرهاد
لقب	فرهاد کوه‌کن
آئین نامعلوم ،احتمالا ادیان کهن ایرانی	شورا
ملیت	ایران
زادگاه	کرمانشاه
سایر اطلاعات
شناخته شده	عاشق و مجنون شیرین
شناخته شده	شهید عشق
نبردها	نبرد شورا
نبرد اول	نبرد شورا(باخته)
همسران بدون همسر عاشق ناکامه شیرین	شیرین یا روژین

فرهادکوهکن از عشاق مشهور و ناکام ادب پارسی و عاشق افسانه‌ای شیرین رقیب خسرو پرویز بود. در متون تاریخی و ادبی قدیم اشاره‌ای به شخصیت او نشده‌است اما در بعضی از کتاب‌های قدیم از فرهادسپهبد و در بعضی دیگر از فرهادحکیم نام برده شده‌است که مهندس بود و کار ساختن بعضی از نقوش در بناهای عصر خسرو پرویز به او منسوب است.

بر شهید تیشهٔ عشقت منال ای بیستون

چون در این دامان الوند خفته بس فرهادها

فرهاد در منابع

از سدهٔ ششم قمری به بعد که نظامی گنجوی در داستان خسرو و شیرین ماجرای عشق او و شیرین را به نظم درآورد، شهرت فرهاد در ادب فارسی از خسرو نیز فراتر رفت. در این داستان فرهاد حجار و مهندس و انسانی ساده‌دل و یکرنگ، به غایت نیرومند و مستغنی از مال و سخت استوار است.

بر طبق افسانه‌ها فرهاد در مأموریتی شیفتهٔ شیرین شد امّا خسروپرویز او را به کندن کوه بیستون واداشت، با این شرط که اگر در این کار توفیق یافت شیرین را به او واگذارد، اما به این امید که او جان بر سر این کار ببازد. فرهاد با شوق و توانایی خاصی به این کار پرداخت و پاره‌های سنگین کوه را که ده مرد از برداشتن آن عاجز بودند، کَند. گویند به تحریک خسرو پرویز، پیرزنی به دستور خسرو پرویز در ازای طلا به دروغ خبر مرگ شیرین را به او داد. فرهاد با شنیدن این خبر، ابتدا پیرزن را به علت رساندن خبر بد به او، مجازات کرد. او را به کوه بیستون کوبیده و در همانجا باقی ماند و مثانه او خالی شد سپس تیشهٔ خود را هفت بار به اسمان پرت کرد و فرشتگان شش بار مانع از برخورد تبر با او شدند. بار هفتم تبر بر سر فرهاد زد و در دم جان سپرد. البته در روایتی که وحشی بافقی بعدها به تقلید از نظامی نوشت، فرهاد با کوبیدن تیشه بر سر خود، خودکشی می‌کند.

شخصیت فرهاد همچون اسطورهٔ پاکبازی عشق و پایمردی در هاله‌ای از افسانه در شعر و ادب فارسی عرضه شده‌است و بر محور داستان عشق او به شیرین و رقابتش با خسرو پرویز داستان‌های منظوم بسیاری به وجود آمده‌است که به رغم برخی اختلافات در اساس با هم اشتراک دارد.

همچنین در ادبیات ایران آمده که لاله از خون فرهاد از زمین برخاسته است.

زحسرت لب شيرين هنوز می‌بينم

كه لاله می‌دمد از خون دیدهٔ فرهاد

مکان‌های یادبود شیرین و فرهاد

هنری راولینسون در سفری که در سال ۱۸۳۶ به ایران داشته اشاره کرده‌است که در کردستان ایران مکان‌های زیادی وجود دارد که در فرهنگ عمومی مردم کرد به داستان عاشقانۀ شیرین و فرهاد منسوب شده و یا ساخت آن به فرهاد منتسب شده‌است. در منطقۀ کرمانشاه داستان شیرین و فرهاد جایگاه بالایی در فولکلور کردی و فرهنگ مردم دارد.

• فرهاد تراش در مجموعۀ بیستون.
• فرهاد تراش در پارک شهر هرسین.
• دخمۀ شیرین و فرهاد در صحنه.
• طاق شیرین و فرهاد در روستای چهل زرعی، تنگ کوشک، در زرنه استان ایلام.
• کاخ خسرو در قصر شیرین.
• درخت شیرین و فرهاد در طاق‌بستان کرمانشاه.
• طاق شیرین در ریجاب کرمانشاه
• دخمه سنگی فرهاد در روستای سنگر
• غار فرهاد (ایوان فرهاد) در سراب
• مقبره شیرین و فرهاد در سیه‌چشمه

جستارهای وابسته

• شیرین
• فرهاد تراش
• شیرین و فرهاد
• خسرو و شیرین
• خالو حسین کوهکن

منابع

*شرف خان بدلیسی فرزند شمس الدین بدلیسی مورخ قرن دهم هجری (کتاب تاریخ کردستان)

((شرفنامه بدلیسی))

• حسین، الهی قمشه‌ای (۱۳۸۶). شاهنامه فردوسی. ترجمهٔ ناهید فرشادمهر. تهران: نشر محمد. شابک ۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵.
• شریفی، محمد (۱۳۸۷). محمدرضا جعفری، ویراستار. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۴۴۳-۴۱-۸.