عنایت‌الله بخشی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از عنایت بخشی)
عنایت‌الله بخشی
زادهٔ۷ فروردین ۱۳۲۴ ‏(۷۸ سال)
طالقان
ملیتایرانی
پیشهبازیگر، کارگردان تئاتر
سال‌های فعالیت۱۳۳۸ تاکنون
همسر(ها)سیمین بازرجانی
فرزندانابرش، بنفشه، آرش[۱][۲]

عنایت‌الله بخشی (زاده ۷ فروردین ۱۳۲۴ در طالقان) بازیگر ایرانی سینما، تئاتر و تلویزیون است.

او طی پنج دهه کار هنری در بیش از ۱۷۰ اثر نمایشی ایفای نقش نموده و از بازیگران سرشناس ایفاگر نقش ضد قهرمان در سینمای ایران است که روی به سوی نقش‌های مثبت داشته‌است.[۳][۴][۵] وی با بیش از یکصد کارگردان عرصهٔ نمایش در ایران همچون ابراهیم گلستان، حمید سمندریان، بهرام بیضایی، علی حاتمی، امیر نادری، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و داوود میرباقری سابقه همکاری داشته و از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران دکتری هنر دریافت کرده‌است.[۶]

«بخشی» فعالیت در تئاتر را از سال ۱۳۳۸ در «گروه هنر ملی» و کار سینما را با بازی در فیلم آقای هالو (۱۳۴۹) به کارگردانی «داریوش مهرجویی» آغاز کرد و پس از آن در آثار متعددی ایفای نقش کرده‌است. حضور در آثار سینمایی چون ستارخان (۱۳۵۱)، تنگنا (۱۳۵۲)، تنگسیر (۱۳۵۲)، مسلخ (۱۳۵۲)، گوزن‌ها (۱۳۵۳)، سناتور (۱۳۶۳)، شکار (۱۳۶۶)، مسافران (۱۳۷۰)، روز واقعه (۱۳۷۳)، مسافر ری (۱۳۷۹)، سگ‌کشی (۱۳۷۹) و آثار نمایشی تلویزیونی چون مرد اول (۱۳۵۵)، سربداران (۱۳۶۲)، سایه همسایه (۱۳۶۵)، امام علی (۱۳۷۵)، پهلوانان نمی‌میرند (۱۳۷۶)، ولایت عشق (۱۳۷۹)، و ریحانه (۱۳۸۴) از کارهای اوست.

«بخشی» پیشینه بارزی در اجرای نقالی در تئاتر داشته و با تعزیه و تعزیه خوانی مأنوس است. در سال ۱۳۹۸، او به همراه علی نصیریان، محمد علی کشاورز، و اکبر زنجانپور نخستین نشان سنگلج را به پاس نیم قرن فعالیت در عرصه تئاتر ایران دریافت کرد.[۷] در زمستان سال ۱۴۰۰، طی مراسم «یادِ یار» جایزه‌ای برای یک عمر فعالیت هنری به وی اهدا گردید.

حرفه[ویرایش]

عنایت‌الله بخشی در ۷ فروردین ۱۳۲۴ در شهرستان طالقان متولد شد. او بازیگری را از سنین نوجوانی زیر نظر حمید سمندریان فرا گرفت و کار نمایش را در سال ۱۳۳۸ به شکل حرفه‌ای در گروه هنر ملی به دعوت و سرپرستی عباس جوانمرد آغاز نمود. سپس در کنار کارهای هنری به نیروی هوایی نیز ملحق شد و با گذراندن دوره‌های آموزشی در آنجا به تدریس الکترونیک و زبان انگلیسی پرداخت.[۸]

«بخشی» پس از ده سال خدمت در نیروی هوایی به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و در «اداره تئاتر» بر کار نمایش تمرکز بیشتری یافت و تا امروز دست کم در ۴۰ نمایش به روی صحنه رفته‌است. بازی در مرده‌های بی‌کفن و دفن نوشته ژان پل سارتر و به کارگردانی حمید سمندریان، پهلوان اکبر می‌میرد به کارگردانی عباس جوانمرد، میراث و ضیافت و سلطان مار به نویسندگی و کارگردانی بهرام بیضائی، و مجلس زن‌کشی به کارگردانی داوود میرباقری چندی از نمایش‌های اوست. در میان این نمایش‌ها بوده‌اند نمایشنامه‌هایی که با وجود تمرین‌های مکرر به روی صحنه نرفته یا به چند اجرا متوقف شده و موانعی بر سر راه آن‌ها وجود داشته‌است. نمایش بازجویی به کارگردانی پرویز صیاد یکی از نمایش‌هایی بود که اجرای آن برای مدتی توسط سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) متوقف شد.[۸]

همسو با کار تئاتر او در طی پنج دهه کار بازیگری، در آثار سینمایی و تلویزیونی متعددی نقش‌آفرینی نموده‌است. پرویز صیاد، ساموئل خاچیکیان، محمد متوسلانی، سیروس الوند، مهدی فخیم‌زاده، حسن فتحی، رسول صدرعاملی، سیدضیاءالدین دری، و سیروس مقدم از دیگر کارگردانانی هستند که وی با ایشان همکاری داشته‌است. بخش قابل توجه آثار سینمایی وی مربوط به دهه ۱۳۶۰ سینمای ایران و سال‌های نخست دهه ۱۳۷۰ است.

در ۱۳۷۰ او در «مسافران» مقابل دوربین بهرام بیضائی رفت و نقش یک رانندهٔ نفتکش را بر عهده گرفت. نقش بسیار کوتاهی که موفق بود. بیضائی در کتاب «دربارهٔ مسافران» از آن سخن گفته است. او در برابر زاون قوکاسیان که تاکید می‌کند «بخشی» از اوج‌های بازیگری در فیلم مسافران است می‌گوید:

کافی است زبان گم‌شده‌ی گفتگو با او (بخشی) را پیدا کنید تا او از اولین واژه حرف آخر را بخواند. او سخت و بسته نشده، در یک نقش جا نیفتاده و در پیله یک موفقیت نپوسیده است. او بازیگری است که خیلی خوب در می‌آورد. بازیگرانی که امکانات دیگر خود را جستجو می‌کنند هیچوقت تکراری نمی‌شوند و «بخشی» مثل سال‌ها پیش تازه است».

— بهرام بیضایی[۹]

«اعتراف می‌کنم که در مورد راننده نفتکش از اول به «عنایت بخشی» فکر می‌کردم ولی خیال نمی‌کردم او بپذیرد. نقش کم و کوتاهی بود و من هیچوقت نمی‌خواستم او را در رودربایستی قرار بدهم. کاملا تصادفی «بخشی» به ما سر زد؛ و وقتی بهش گفتم نقشی هست که در خور او نیست و به همین دلیل بهش پیشنهاد نمی‌کنم آن را ندید پذیرفت. خب، این عاطفه سال‌های سال ما بود که گفتگو می‌کرد نه خود ما. ما سال‌ها پیش در چند نمایش با هم کار کرده بودیم. جز «پهلوان اکبر می‌میرد» که جوانمرد کارگردانی کرده بود «بخشی» با من در آن کار عروسکی که خودم کار کرده بودم و در «ضیافت» و در «سلطان مار» بازی کرده بود و من همیشه به عنوان یک همکار ازش خیلی خوشم می‌آمد؛ هم مسئول بود و هم فهمیده و این هر دو در سرزمین باستانی ما ایران خیلی عجیب است. در «عروسکها» مرشد را بازی کرد، در «ضیافت» شبان را، و در «سلطان مار» صحنه گردان را که خود چند نقش بازی می‌کند. در سینما فرصت نشده بود با هم کار کنیم و حالا که حرفش پیش آمد او لطف کرد و پذیرفت. جلوی دوریین دوباره برای لحظاتی برگشتیم به آن زندگی نمایشی سال‌ها پیش‌مان. خیلی کارها می‌خواستیم بکنیم اما نشد. آشنایی و همکاری ما در کار نمایش این حسن را داشت که من و او به هم اعتماد داشتیم و زبان مشترک داشتیم. یکی همان روزها گفت جالب است که «بخشی» پس از سال‌ها بازیگر سینما بودن از زبان تفاهم برخوردار است. لازم نبود من زیاد حرف بزنم تا او بفهمد؛ و او می‌فهمید که چرا من زیاد حرف نمی‌زنم. «بخشی» مثل کسی بود که به خانه خودش برگشته باشد. زبان مشترکش را بازیافته بود. اشاره‌ها را گفته و نگفته گرفته بود و در اولین تمرین می‌دیدم می‌شود گرفت.»[۱۰]

در حاشیه[ویرایش]

از فعالیت‌های جانبی «بخشی» می‌توان به ریاست انجمن بازیگران سینما و تلویزیون ایران و داوری دومین و سومین دوره جشن بزرگ سینمای ایران (۱۳۷۸–۱۳۷۷) در کنار دیگر اعضای هیئت داوران اشاره نمود. او در سال ۱۳۴۹ با «سیمین بازرجانی» ازدواج کرد. همسر وی پس از ازدواج از وادی شعر و داستان، متاثر از بهرام بیضایی به سینما و فیلمنامه‌نویسی روی آورد. فیلم‌نامه‌های فیلم‌های دخترم سحر (۱۳۶۸) و خفاش (۱۳۷۶) (که در ساخت به فیلم‌نامه وفادار نبودند) و چاپ چند کتاب از نوشته‌های اوست. «بخشی» در تهران زندگی می‌کند و دارای دو فرزند به نام‌های ابرش و آرش است.[۱]

آثار[ویرایش]

سینما[ویرایش]

«عنایت بخشی» (باقرخان) و «علی نصیریان» (ستارخان)
«جمشید مشایخی» و «عنایت بخشی» در تفنگدار
«بخشی» در نقش «عبدالله بن وهب راسبی»، رهبر خوارج در مجموعه امام علی

تئاتر (گزیده)[ویرایش]

  • مرده‌های بی کفن و دفن به کارگردانی حمید سمندریان و نویسندگی ژان پل سارتر
  • غروب در دیاری غریب به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی بهرام بیضایی
  • قصه ماه پنهان به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی بهرام بیضایی
  • میراث و ضیافت به کارگردانی و نویسندگی بهرام بیضایی
  • پهلوان اکبر می‌میرد به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی بهرام بیضایی
  • عروسکها به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی بهرام بیضایی
  • افعی طلایی به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی علی نصیریان
  • سلطان مار به کارگردانی و نویسندگی بهرام بیضایی
  • سنگ و سرنا به کارگردانی نصرت پرتوی و نویسندگی بهزاد فراهانی
  • ابراهیم توپچی و آقابیک به کارگردانی رکن الدین خسروی و نویسندگی منوچهر رادین
  • آلونک به کارگردانی عباس جوانمرد
  • شهر طلایی به کارگردانی عباس جوانمرد
  • قصه طلسم حریر و مرد ماهیگیر به کارگردانی عباس جوانمرد و نویسندگی علی حاتمی
  • زنگوله‌های پای تابوت به کارگردانی عباس جوانمرد
  • بازجویی به کارگردانی پرویز صیاد و نویسندگی هارولد پینتر
  • در غوزآباد به کارگردانی و نویسندگی سیروس ابراهیم‌زاده
  • هجرت به کارگردانی نوذر آزادی
  • فالگوش به کارگردانی پرویز صیاد و نویسندگی منوچهر یکتایی
  • انسان‌ها به کارگردانی مرتضی عقیلی
  • جوانمردان به کارگردانی مرتضی عقیلی
  • دیار خاموشان به کارگردانی مرتضی عقیلی
  • حاکم یک شبه به کارگردانی هادی اسلامی
  • غریبه (کارگردان و بازیگر)
  • مردی که مرده بود و خود نمی‌دانست (کارگردان و بازیگر)
  • آسیدکاظم (کارگردان و بازیگر) به نویسندگی محمود استادمحمد
  • بلبل سرگشته (کارگردان و بازیگر) به نویسندگی علی نصیریان
  • روسری قرمز (کارگردان و بازیگر) به نویسندگی هادی اسلامی
  • چمدان (کارگردان و بازیگر) به نویسندگی مهدی معدنیان
  • خنجر (کارگردان، نویسنده و بازیگر)
  • وکیل قلابی (کارگردان، نویسنده و بازیگر - با برداشتی آزاد از داستان وکیل قلابی نوشته مولیر)
  • دندان گراز به کارگردانی صادق هاتفی
  • بیا تا گل برافشانیم به کارگردانی مجید جعفری
  • مجلس زن کشی به کارگردانی داود میرباقری

تلویزیون[ویرایش]

سال عنوان اثر سمت کارگردان شبکه
۱۳۹۸ بر سر دوراهی بازیگر بهرنگ توفیقی شبکه ۲
۱۳۹۶ هست و نیست بازیگر حسین سهیلی زاده شبکه ۲
۱۳۹۶ محکومین بازیگر حسین قناعت شبکه ۱
۱۳۹۵ علمدار بازیگر شهرزاد سالمی و جعفر موحد این سریال تاکنون به پخش نرسیده‌است
۱۳۹۴ معمای شاه بازیگر محمدرضا ورزی در نقش رئیس دادگاه محمد مصدق
۱۳۹۳ رخصت بازیگر قدرت‌الله صلح‌میرزایی شبکه ۳
۱۳۹۲ رخنه بازیگر حسین تبریزی محصول شبکه ۲
۱۳۹۲–۱۳۹۱ ستاره حیات بازیگر جواد ارشاد شبکه ۳
۱۳۹۱ چمدان بازیگر خسرو ملکان رمضان ۱۳۹۱ - شبکه ۲
۱۳۹۱ یه تیکه زمین بازیگر مهدی کرم‌پور شبکه ۲
۱۳۹۱–۱۳۹۰ تله‌فیلم جاودانگی بازیگر محسن توکلی صدا و سیمای مرکز خراسان شمالی
۱۳۹۰ تله‌فیلم سیاه راه بازیگر مسعود نوابی شبکه ۲
۱۳۸۹ تبریز در مه بازیگر محمدرضا ورزی شبکه ۱
۱۳۸۸ تله‌فیلم قول بازیگر جواد افشار شبکه ۲
۱۳۸۸ تله‌فیلم صدای زندگی بازیگر عبدالله باکیده
۱۳۸۸ تله‌فیلم محله من بازیگر محسن ربیعی
۱۳۸۷–۱۳۸۸ کلانتر بازیگر محسن شاه‌محمدی شبکه ۱ / سری سوم / اپیزود دختر عمو
۱۳۸۷–۱۳۸۸ روزهای زیبا بازیگر جواد افشار شبکه تهران
۱۳۸۷ رازها و روزها بازیگر فریدون خسروی شبکه ۲
۱۳۸۶ تله‌فیلم دربست تا بهشت بازیگر حسین تبریزی شبکه ۲
۱۳۸۶ تله‌فیلم یارش بازیگر محمدهادی نامور شبکه ۱
۱۳۸۶ تله‌فیلم آئین دلبری بازیگر محسن دامادی شبکه ۱
۱۳۸۶ تله‌فیلم نیلوفر کبود بازیگر سیروس مقدم شبکه ۳
۱۳۸۵ جابر بن حیان بازیگر جواد افشار شبکه ۳
۱۳۸۴–۱۳۸۵ زیر تیغ بازیگر محمدرضا هنرمند شبکه ۱
۱۳۸۴ راز ققنوس بازیگر نادر مقدس شبکه تهران
۱۳۸۴ پای پیاده بازیگر اصغر توسلی شبکه تهران
۱۳۸۴ گارد ساحلی بازیگر محسن شاه محمدی شبکه ۳
۱۳۸۳ ریحانه بازیگر سیروس مقدم شبکه ۳
۱۳۸۳ سایه آفتاب بازیگر محمدرضا آهنج شبکه ۳
۱۳۸۲–۱۳۸۳ هتل پاپلی بازیگر محمدتقی رنجبر محصول مشترک گروه اجتماعی شبکه ۱ و
سیمای مرکز ساری (مازندران)
۱۳۸۲ سایه سکوت بازیگر جواد افشار در سال ۸۶–۱۳۸۵ از شبکه ۱
۱۳۸۱ ثارالله بازیگر شهریار بحرانی مجموعه‌ای دربارهٔ حسین بن علی که ساخت آن نیمه تمام ماند
۱۳۸۱ همراز بازیگر سامان مقدم در ماه رمضان ۱۳۸۱ از شبکه ۳
۱۳۸۰ پلیس جوان بازیگر سیروس مقدم شبکه ۳
۱۳۷۹ ولایت عشق بازیگر مهدی فخیم‌زاده شبکه ۱
۱۳۷۹ سایه‌ها بازیگر غلامرضا رمضانی شبکه ۲
۱۳۷۹ کمین بازیگر مسعود کرامتی شبکه ۳
۱۳۷۹ مسافر ری بازیگر داود میرباقری شبکه ۱
۱۳۷۸–۱۳۷۷ زیر بازارچه بازیگر رضا ژیان در تعطیلات نوروز شبکه ۲
۱۳۷۶–۱۳۷۵ سیاه، سفید، خاکستری بازیگر سیامک شایقی شبکه ۲
۱۳۷۶–۱۳۷۴ پهلوانان نمی‌میرند بازیگر حسن فتحی کارگردان تلویزیونی: «بیژن صمصامی»
۱۳۷۴–۱۳۷۵ حقیقت در آینه[۱۱] بازیگر اسماعیل میهن‌دوست از برنامه «سیمای خانواده» پخش می‌شد.
۱۳۷۵ گریز[۱۲] بازیگر کریم آتشی
۱۳۷۴ فرار بازیگر رحیم رحیمی‌پور
۱۳۷۳ هدف گم‌شده بازیگر یوسف سیدمهدوی شبکه ۱
۱۳۷۳ نیمهٔ پنهان ماه بازیگر مجید جعفری در نقش «عمو»
در ماه رمضان، هر شب از شبکه ۱
۱۳۷۱–۱۳۷۲ خانواده حمزه‌علی خان بازیگر محمدباقر خسروی شبکه ۱
۱۳۷۰ امام علی بازیگر داود میرباقری
۱۳۷۰ جستجو بازیگر خسرو ملکان از برنامه کودک و نوجوان شبکه ۱ پخش می‌شد.
۱۳۷۰ مش خیرالله صندوقچه اسرار بازیگر داریوش مؤدبیان
حسین فردرو
بازی در اپیزود «جامه عمل»
۱۳۶۹–۱۳۷۰ پنجاه و سه نفر بازیگر یوسف سیدمهدوی در ۴ قسمت از شبکه ۱ پخش شد.
۱۳۶۸–۱۳۷۰ آینه عبرت (سری دوم) بازیگر محسن شاه‌محمدی شبکه ۱
۱۳۶۵ خبرنامه بازیگر منصور تهرانی
۱۳۶۴–۱۳۶۵ سایهٔ همسایه بازیگر اسماعیل خلج
۱۳۶۴ بوعلی سینا بازیگر کیهان رهگذار شبکه ۲
۱۳۶۳ سربداران بازیگر محمدعلی نجفی
۱۳۵۷ تله‌تئاتر عفریته ماچین بازیگر رضا میرلوحی در نقش «پرده دار»
۱۳۵۶ مستنطق بازیگر عباس جوانمرد
شاپور قریب
نمایش داده نشد.
۱۳۵۶ غارتگران بازیگر محمد متوسلانی
۱۳۵۵ مرد اول بازیگر پرویز کاردان
۱۳۵۲ تله‌تئاتر تله‌موش بازیگر نوذر آزادی نویسنده: «آگاتا کریستی»
۱۳۵۲ تله‌تئاتر قماربازان بازیگر نوذر آزادی نویسنده: «نیکلای گوگول»
۱۳۴۸ مجموعه پهلوانان بازیگر سیروس افهمی
۱۳۴۷ تله‌تئاتر محاق بازیگر عباس جوانمرد نویسنده: «اکبر رادی»
۱۳۴۷ تله‌تئاتر مسافران بازیگر عباس جوانمرد نویسنده: «اکبر رادی»
۱۳۴۷ تله‌تئاتر مرگ در پائیز بازیگر عباس جوانمرد نویسنده: «اکبر رادی»
۱۳۴۶ تله تئاتر عروسکها بازیگر بهرام بیضایی
۱۳۴۶ تله‌تئاتر تیرک شکسته بازیگر عباس جوانمرد
۱۳۴۶ تله‌تئاتر کدامیک از دو بازیگر عباس جوانمرد
۱۳۴۵ تله‌تئاتر ناقالدی بازیگر عباس جوانمرد نویسنده: «بهزاد فراهانی»
۱۳۴۴ تله‌تئاتر معرکه بازیگر عباس جوانمرد

شبکه نمایش خانگی[ویرایش]

سال عنوان اثر سمت کارگردان
۱۳۹۲ شرف خانواده فاضل بازیگر پوریا جاویدپور پخش در شبکه نمایش خانگی

پانویس[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ «سیمین بازرجانی». سوره‌سینما، بانک جامع اطلاعات سینمای ایران. دریافت‌شده در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۳.
  2. «روایت همسر بازیگر معروف از بیماری لاعلاجی که دخترش را از او گرفت».
  3. «بازیگران نقش‌های منفی مظلوم هستند». جام جم. ۲۱ آبان ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۸.
  4. «وضع بازیگری، هفتِ بیجار است». سینماپرس. ۸ مرداد ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۸.
  5. «نقش منفی‌های سینمای ایران». مجله تیتر. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۸.
  6. «عنایت‌اله بخشی». ایران‌تئاتر. دریافت‌شده در ۶ اسفند ۱۳۹۳.
  7. «نخستین دوره اهدای نشان تماشاخانه سنگلج در پنجاه و چهارمین سالروز تأسیس این تماشاخانه برگزار شد». سنگلج. ۷ فروردین ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۱۸ فروردین ۱۴۰۱.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ «عنایت بخشی، زندگینامه». سوره‌سینما، بانک جامع اطلاعات سینمای ایران. دریافت‌شده در ۸ اسفند ۱۳۹۳.
  9. قوکاسیان، زاون (۱۳۷۱). دربارهٔ مسافران: بهرام بیضائی. انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. ص. ۱۴۱.
  10. قوکاسیان، زاون (۱۳۷۱). دربارهٔ مسافران: بهرام بیضائی. انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. ص. ۱۴۰.
  11. ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال چهاردهم، شماره ۱۸۷، صفحهٔ ۲۴، اردی‌بهشت ۷۵
  12. ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال پانزدهم، شماره ۱۹۸، صفحهٔ ۳۸، بهمن ۷۵

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]