عمادالدین زنگی

عمادالدین زنگی
عمادالدین زنگی
سلطنت	۱۱۲۷–۱۱۴۶
تاج‌گذاری	۱۱۲۷, موصل
پیشین	محمود دوم سلجوقی
جانشین	سیف‌الدین غازی
زاده	۱۰۸۵
درگذشته	September 14, 1146 (aged 61) قلعه جعبر، سوریه
نام کامل Imad ad-Din Atabeg Zengi al-Malik al-Mansur
دودمان	دودمان زنگیان
پدر	آق سنقر الحاجب

عمادالدین زنگی با نام کامل ابوالمظفر عمادالدین بن قسیم‌الدوله آق‌سنقر بن ایل-ترقان فرمانده ترکمان، حاکم عراق، موصل و حلب و مؤسس سلسله زنگیان است. او در سال ۴۸۰ هجری قمری (۱۰۸۷–۱۰۸۸ میلادی) در حلب به دنیا آمد و در سال ۵۴۱ قمری (۱۱۴۶ میلادی) کشته‌شد.

وی فرماندهی نخستین ضدحمله مهم علیه پادشاهی صلیبیان را بر عهده داشت. او در اوج قدرت خود، شهر رها، که یکی از پایتخت‌های مهم صلیبی‌ها بود، را در سال ۱۱۴۴ پس از ۲۸ روز محاصره بازپس گرفت و باعث شد مسیحیان به فکر مرحلهٔ دوم جنگ‌های صلیبی بیفتند. این پیروزی، که اولین مورد بازپس‌گیری سرزمین‌ها از صلیبیان بود، او را در میان مسلمانان به قهرمان جهادی مشهور ساخت.

تبارنامه

پدر عمادالدین، آق سنقر الحاجب امیر حلب در زمان ملکشاه یکم بود که در سال ۱۰۹۴ میلادی توسط توتوش اول به جرم خیانت گردن زده شد.

زندگی‌نامه

عمادالدین از همان کودکی به سبب خدمات پدرش در دربار برکیارق پرورش یافت و در جنگ‌ها و نبردهای زیادی شرکت جست در سال ۵۲۱قمری، سلطان محمود سلجوقی وی را به امارت بصره و اندکی بعد واسط برگزید و با ورود سلطان محمود به بغداد به حکومت آن‌جا گماشته شد. به دنبال مرگ مسعود بن آق سُنْقُر برسقی (۵۲۱ق)، حاکم موصل، به حکومت آن دیار برگزیده شد و جزیرهٔ ابن عمر، نصیبین، سنجار و حران را فتح کرد و از همان زمان سلسلهٔ زنگیان بنیان نهاده شد. چون تربیت فرزندان سلطان محمود، اَلْب اَرْسلان و فَرُخ شاه، را برعهده داشت «اتابک» لقب گرفت و در سال بعد توانست حلب و حمات را نیز متصرف شود (۵۲۲ق). در ۵۲۶ق، یک‌بار به حمایت از داعیهٔ سلطنت سلطان مسعود سلجوقی و بار دیگر به فرمان سنجر سلجوقی به بغداد یورش برد، اما شکست خورد. درگیری عمادالدین طی این سال‌ها با سلجوقیان و خلیفهٔ عباسی موجب شد تا صلیبیان پیشرفت‌هایی در قلمرو او بکنند. اما زنگی در رمضان ۵۳۱ق، بسیاری این مناطق همچون معرةالنُّعمان و بَزاعه را باز پس گرفت و سال بعد حِمْص و بَعَلْبَک را نیز به متصرفات خویش افزود. او در ۵۳۹ق، با تصرف رُها، یکی از رویدادهای با اهمیت جنگ اول صلیبی را رقم زد و مهم‌ترین مرکز نظامی صلیبیان، مابین عراق و سوریه، را از بین برد. پس از آن به موصل بازگشت و شورش الب ارسلان را فرونشاند و سرانجام در ۵۴۱ق، به‌دست چند تن از غلامانش کشته شد. او استعداد فوق‌العاده‌ای در امور نظامی داشت و از نخستین کسانی بود که به مقابلهٔ جدی با صلیبیان پرداخت. او را پس از مرگش «اتابک شهید» لقب داده‌اند.

جستارهای وابسته

• نورالدین زنگی
• جنگهای صلیبی
• دودمان زنگیان
• آق سنقر

منابع

• Heidemann, S.. " Zangī." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online , 2013.