شبستان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
شبستان مسجد تبریز

شبستان قسمتی است از مسجدهای بزرگ که دارای سقف است. شبستان‌ها فضاهای سرپوشیده و دارای ستون‌های یک شکل و موازی‌اند که از یک طرف به صحن مسجد راه دارند. همچنین شَبستان مکانی بود در خانهٔ پادشاهان قدیم که خلوت‌خانه و حرم‌سرا و خوابگاه آنان به‌شمار می‌آمد. در دورهٔ قاجار در ایران شبستان را اندرون، اندرونی و زنانه می‌گفتند.

شبستان که در آن نماز گزارده می‌شود، یکی از فضاهای اصلی همه مساجد بوده‌است، که معمولاً دارای دو بخش زنانه و مردانه است. اکثر مساجد دارای شبستان زمستانی و تابستانی می‌باشند. این فضا که محراب در آن واقع است، در بعضی از مساجد با ستون و در بعضی دیگر بدون ستون می‌باشد. شبستان‌های بدون ستون از ویژگی‌های مساجد عثمانی می‌باشد.[۱]

واژهٔ شبستان برای دلالت بر چنین فضاهایی در مسجدها، امری دیرینه نیست و از حدود سدهٔ دوازدهم هجری قمری است که در متون تاریخی به معنای فضای نمازخانه‌های مسجدها به کار برده شده‌است.

انواع شبستان بر اساس شکل[ویرایش]

نوع اول: شبستان‌های طنبی[ویرایش]

که معمولاً متشکل از اتاقی مستطیلی و کم‌وبیش در مواردی با شکلی متفاوت است و جزء کم‌مساحت‌ترین شبستان‌ها به‌شمار می‌روند. پوشش سقف این مسجدها، گاه با طاق است و گاه تخت است.

نوع دوم: شبستان‌های گنبدخانه‌ای[ویرایش]

این شبستان‌ها، فضاهایی معمولاً چهارگوش دارند که سقف آنها گنبدی است.

نوع سوم: شبستان ستون‌دار[ویرایش]

که محصول قرارگیری سقف بر مجموعه‌ای از ستون‌ها است که گاه این سقف طاقی و گاه نیز تخت است.

نوع چهارم: شبستان‌های مرکب[ویرایش]

محصول ترکیب لااقل دو نوع از سه نوع شبستان پیش گفته شده‌است.[۲][۳]

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. پیرنیا، محمدکریم. کتاب آشنایی با معماری اسلامی ناشر سروش دانش.
  2. محمدی، مریم کتاب معماری مساجد ایران در سده‌های نخستین اسلامی 1392 شابک: 9789640015124.
  3. طاهری، محمدمهدی. تحلیل ورقومی سازی داده‌های معماری مساجد تاریخی ۱۳۹۷.

بر پایهٔ: لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ شبستان[پیوند مرده]