صندوق بازنشستگی کشوری
صندوق بازنشستگی کشوری از سازمان‌های دولتی ایران است که وظیفه خدمات‌رسانی به بازنشستگان دولت را برعهده دارد و زیر نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اداره می‌گردد. اداره امور بازنشستگی و از کار افتادگی، اجرای قوانین و مقررات مربوط به بازنشستگی، اجرای مصوبات شورای سازمان بازنشستگی کشوری نمونه‌هایی از مسئولیت‌های این سازمان است. صندوق بازنشستگی در ۳۱ استان کشور دارای نمایندگی فعال بوده بطوری‌که کلیه امور مربوط به بازنشستگان و موظفین در همان استان انجام می گیرد.
عمده "مشمولین" مقررات صندوق بازنشستگی کشوری عبارتند از :[۱]
- مستخدمین رسمی مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری
- مستخدمین رسمی مشمول آئین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی
- قضات قوه قضائیه و دادگستری مشمول مقررات استخدامی قضات
- مستخدمین رسمی (کادر سیاسی) وزارت امورخارجه مشمول مقررات استخدامی وزارت امورخارجه
- مستخدمین ثابت شهرداریهای سراسر کشور به استثناء شهرداری تهران .
- مستخدمین پیمانی دستگاه‌های اجرایی (متقاضی استفاده از مقررات بازنشستگی و وظیفه صندوق بازنشستگی کشوری)
- خویش‌فرمایان (مستخدمین بازخریدی وزارت راه وترابری و ماده ۱۴۷ قانون برنامه چهارم توسعه)
| بنیان‌گذاری | 1345 |
|---|---|
| وضعیت حقوقی | زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی |
| ستاد | تهران |
| مکان |
|
| خدمات | بیمه کارکنان دولت و پرداخت حقوق بازنشستگان دولت |
| رئیس | مهدی مسکنی |
| وبگاه | |
نام پیشین | سازمان بازنشستگی کشور |
پیشینه[ویرایش]
نخستین اقدام زمینه‌ساز و آغازگر شکل‌گیری صندوق بازنشستگی کشوری به سال ۱۲۸۷ و تصویب «قانون وظایف» در مجلس اول مشروطه برمی‌گردد. بر اساس این قانون، کارمندان دولت مشمول «دریافت حقوق بازنشستگی و وظیفه» شدند. نظام بازنشستگی کارمندان دولت طی ۱۴ سالِ پس از آن تاریخ بر اساس قانون وظایف ساماندهی و اجرا می‌شده است.
در آذرماه ۱۳۰۱ «قانون استخدامی» به تصویب رسید که در اجرای فصل چهار و پنج آن، دایره‌ای با عنوان «دایره تقاعد» در وزارت مالیه وقت تشکیل و مامور اجرای وظایف مربوط به بازنشستگی کارکنان دولت شد. این دایره ابتدا بخشی از اداره‌کل حسابداری وزارت مالیه بود؛ اما بعدها زیر نظر ادارۀ کارگزینی آن وزارتخانه قرار گرفت. در قانون استخدامی (مصوب ۱۳۰۱) سن بازنشستگی اجباری ۷۰ سال تعیین شده بود و منابع لازم از محل «پنج درصد مقرری ماهانه کارکنان دولت به‌علاوه مقرری ماه اول ورود به خدمت و همچنین، مبلغ ماه اول اضافه مقرری‌های بعدی» تامین مالی می‌شده است.
نقطه عطف بعدی در مسیر شکل‌گیری نظام بازنشستگی کارکنان دولت، در سال ۱۳۱۳ رقم خورد. در این سال با تصویب «قانون دانشگاه» دایره تقاعد به اداره و پس از مدتی به «اداره‌کل بازنشستگی» تغییر نام داد.
در سال ۱۳۱۷، فرهنگستان ایران واژهٔ «بازنشستگی» را جایگزین واژهٔ «تقاعد» کرد و «اداره تقاعد کشوری» به «اداره بازنشستگی کشوری» تغییر نام داد.
پس از تصویب قانون استخدام کشوری در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۴۵ به موجب ماده ۷۰ قانون مزبور، اداره کل بازنشستگی با کلیه دارایی و موجودی صندوق بازنشستگی و اسناد و اوراق و بودجه و تعهدات خود از وزارت دارائی جدا و تابع سازمان امور اداری و استخدامی کشور شد و بر اساس اصلاحیه ماده مذکور از اول سال ۱۳۵۴ صندوق بازنشستگی کشوری به صورت مؤسسه‌ای مستقل وابسته به سازمان امور اداری و استخدامی کشور تشکیل گردید.
با ادغام سازمان‌های امور اداری و استخدامی کشور و برنامه و بودجه در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۷۸ و تشکیل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، صندوق بازنشستگی کشوری نیز یکی از مؤسسات تابعهٔ این سازمان شد.
با تصویب قانون نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۳ و به موجب تبصره ۲ ماده ۱۷ این قانون، صندوق بازنشستگی کشوری از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور جدا و تابع وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شد. مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری توسط وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعیین می‌شود.
بر طبق قدیمی‌ترین آمارهای موجود، تعداد بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشوری در سال ۱۳۰۵، ۲۱۶۱ نفر بوده که در سال ۱۳۵۴، به ۱۱۴٬۸۳۴ نفر رسیده و در سال ۱۴۰۱ (یکصدسالگی این صندوق) نزدیک به یک میلیون و هفتصدهزار نفر تحت پوشش این صندوق بوده‌اند.
بسیاری از مشاهیر فرهنگ و هنر در ادارات زیرمجموعه صندوق بازنشستگی کشوری کار کرده و بازنشسته شده‌اند. غلامرضا تختی، ایرج افشار، محمدعلی رجایی، محمدجواد باهنر، محمود فرشچیان، جمشید مشایخی، بدرالزمان قریب، محمدرضا شجریان، ژاله آموزگار، غلامحسین بنان و صدها تن دیگر از مشاهیر و چهره‌های دانشگاهی بازنشستۀ صندوق بازنشستگی کشوری هستند.
اهداف[ویرایش]
- ایجاد سیستم خودکفا بر اساس مطالعات علمی و تمهید نظام مناسب جهت پرداخت حقوق بازنشستگان و وظیفه بگیران با بهره‌گیری از روش‌های نوین طراحی و بهره‌برداری از سیستم‌ها و تجهیزات پیشرفته در جهت پرداخت و انجام تعهدات و اخذ درآمدها
- بهره‌برداری اقتصادی و اطمینان بخش از موجودی صندوق از طریق سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی مفید
- ارائه پیشنهادهای کارشناسی جهت تصویب مراجع ذی‌صلاح به منظور ارتقاء وضع معیشتی بازنشستگان و وظیفه بگیران
مسئولیت‌ها و وظایف[ویرایش]
- اداره امور بازنشستگی و از کار افتادگی و وظیفه وراث مستخدمین مشترک صندوق بازنشستگی کشوری و کارکنان شرکت‌های دولتی و شهرداریهای کشور
- اجرای قوانین و مقررات مربوط به بازنشستگی و وظیفه و تهیه آئین‌نامه‌های اجرائی سازمان
- اجرای مصوبات شورای سازمان بازنشستگی کشوری
- تهیه و اجرای طرحهای بهره‌برداری از وجوه صندوق بازنشستگی کشوری و کوشش در جهت خودکفائی آن
- تهیه و تنظیم بودجه جاری سازمان بازنشستگی کشوری و بودجه عملیاتی و برنامه عملکرد صندوق بازنشستگی کشوری
- انجام کلیه اقدام‌های لازم به منظور حفظ حقوق بازنشستگان و وظیفه بگیران و متناسب ساختن دریافتی آنان با افزایش هزینه‌های زندگی
- حفظ حقوق صندوق بازنشستگی کشوری و انجام کلیه امور حقوقی و دعاوی مربوط به صندوق
- ارائه گزارش عملکرد و ترازنامه سالانه هر یک از صندوقها و تراز تلفیقی سازمان بازنشستگی کشوری به شورای صندوق
وضعیت کنونی[ویرایش]
صندوق بازنشستگی کشوری در ۳۱ استان کشور دارای نمایندگی فعال بوده بطوری‌که کلیه امور مربوط به بازنشستگان و موظفین در همان استان انجام می‌گیرد. سامانه‌های مکانیزه صندوق بازنشستگی کشوری این امکان را به وجود آورده‌است تا کلیه اطلاعات بازنشستگان و موظفین از دفاتر نمایندگی سازمان در مراکز استانها همه روزه با سیستم مرکزی تبادل شده و امکان صدور احکام بازنشستگان در مراکز استانها فراهم گردد. تعداد پرسنل صندوق بازنشستگی در ساختمان مرکزی و دفاتر تهران بالغ بر ۱۵۸ نفر و در نمایندگیهای سازمان در مراکز استانها نیز مجموعاً ۲۰۳ نفر می‌باشد.
در آذر 1401، نعمت‌الله ترکی از سوی صولت مرتضوی به عنوان مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری منصوب شد.[۲] وی پس از مشکلات مدیریتی در صندوق بازنشستگی کشوری و عزل مدیرعامل سابق، از سوی سید صولت مرتضوی به عنوان سرپرست و در 5 بهمن 1401 به عنوان مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری معرفی شد. اما در شبانگاه سوم مهرماه 1402، در خبری که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران آن را منتشر کرد، با پایان ماموریت نعمت الله ترکی در صندوق بازنشستگی کشوری، «مهدی مسکنی» معاون تعاون این وزارتخانه با حفظ سمت، عهده دار سرپرستی این صندوق شد.[۳] [۴]
صندوق بازنشستگی کشوری پس از سازمان تأمین اجتماعی دومین صندوق بازنشستگی و بیمه ای ایران است که تا ابتدای سال 1402 بیش از یک میلیون و 700 هزار نفر بازنشسته و وظیفه بگیر دولت را زیرپوشش خود قرار داده‌است.
این صندوق علاوه بر رسیدگی به امور بازنشستگان کشوری در حوزه حقوق و دستمزد، در زمینه‌های دیگر از جمله پرداخت وام ضروری، احداث و فعال کردن خانه‌های امید بازنشستگان، برگزاری جشنواره‌های ورزشی استانی و ملی برای بازنشستگان، بیمه تکمیلی درمان، بیمه عمر، ارائه تسهیلات سفرهای سیاحتی و زیارتی، وام ازدواج فرزندان، پورتال پایش، تسهیلات خرید کالا (طرح یاری)، ارائه تخفیف از فروشگاه‌های مختلف به بازنشستگان، استفاده از خدمات پزشکی و آزمایشگاهی در محل با استفاده از وبسایت آزمایش آنلاین، تقدیر از بازنشستگان نمونه در سالروز ۲۵ ذی الحجه یا روز خانواده و تکریم بازنشستگان و .. به ارائه خدمت به بازنشستگان می‌پردازد.
برخی از مطالعات صورت گرفته توسط بانک جهانی و نیز تحقیقات علمی انجام شده نظیر مطالعات مشترک دکتر سید محمد عباس‌نیا، دکتر محمدهاشم بت‌شکن و دکتر محمدعلی دهقان دهنوی، که توسط مجمع تشخیص مصلحت نیز مورد تأیید قرار گرفت، یکی از چالشهای کلیدی در صندوقهای بازنشستگی را فقدان یک نهاد ناظر تخصصی می‌دانند.[۵] موضوعی که به صورت طرح در مجلس شورای اسلامی نیز مطرح گردید اما هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده‌است.
منابع[ویرایش]
- ↑ «معرفی و پیشینه». صندوق بازنشستگی کشوری. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۲.
- ↑ «"نعمت‌الله ترکی" سرپرست صندوق بازنشستگی کشوری شد». صندوق بازنشستگی کشوری. ۲۰۲۲-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۶.
- ↑ «مأموریت «نعمت‌الله ترکی» در صندوق بازنشستگی کشوری پایان یافت/ «مهدی مسکنی» سرپرست شد». صندوق بازنشستگی کشوری. ۲۰۲۳-۰۹-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۲.
- ↑ "مهدی مسکنی مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشور شد". انرژی پرس. December 6, 2023. Retrieved December 9, 2023.
- ↑ عباس‌نیا, سیدمحمد; بت‌شکن, محمدهاشم; دهقان دهنوی, محمدعلی; محقق نیا, محمدجواد; اصلی پور, حسین (2020-12-21). "مدلسازی عوامل کلیدی مؤثر بر اصلاح الگوی مقرراتگذاری و نظارت بر صندوقهای بازنشستگی در ایران". فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد اقتصادی. 9 (35): 359–401. ISSN 2252-0597.