رضاقلی‌میرزا ظلی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
رضاقُلی‌میرزا ظِلّی قاجار
رضاقلی‌میرزا ظِلّی قاجار
رضاقلی‌میرزا ظِلّی قاجار
اطلاعات پس‌زمینه
زاده۱۲۸۵ خورشیدی
تهران
درگذشته۲۳ بهمن ۱۳۲۴ (۳۹ سال)
تهران
بیماری سل
ژانرموسیقی سنتی
استاد(ها)علی‌قلی‌میرزا
اقبال‌آذر
عارف قزوینی

رضا قُلی میرزا ظِلّی قاجار (زاده ۱۲۸۵ ه.ش. تهران - درگذشته ۲۳ بهمن ۱۳۲۴ ه.ش.) خواننده و استاد موسیقی سنتی ایرانی بود. ظلّی در آواز از شاگردان اساتید بنامی چون اقبال‌آذر و عارف قزوینی است. برخی از آثار وی در سال ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ شمسی به کوشش آقای ساسان سپنتا ، به شیوه‌ی آنالوگ بر نوار ریل مغناطیسی ضبط شده ‌است.

زندگی[ویرایش]

رضاقُلی میرزا ظِلّی قاجار در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به‌دنیا آمد. پدرش احمدمیرزا ظِلّی قاجار از نوادگان علی میرزا ظل‌السلطان پسر فتحعلی شاه قاجار بود که هنگام کودکی وی درگذشت.[۱] رضاقلی زیر نظر برادر بزرگ‌ترش علی‌قلی میرزا پرورش یافت. هنگام تحصیل در دوره دوم متوسطه در اداره تلفن (مخابرات) استخدام شد و سپس به آموزگاری مشغول گردید. مدتی هم در مدرسه زرتشتیان تدریس کرد و سرانجام در بانک ملی ایران استخدام شد. او از جوانی صدایی خوش داشت و برحسب اتفاق در رشت با عارف قزوینی آشنا شد. این آشنایی سبب شد تا ضمن بهره‌مندی از صدای عارف با دستگاه‌های موسیقی ایرانی آشنا شود. ظلی مدتی هم نزد اقبال آذر تعلیم آواز دید. شهرت ظلی در حوالی دهه ۲۰ شمسی بود و به‌خاطر صدای خوش با چند تن از نوازندگان مشهور آن زمان آشنایی و همکاری هنری داشت.

آثار[ویرایش]

او صفحهٔ گرامافونی با ارسلان درگاهی ،احمد عبادی (سه‌تار) ، ابوالحسن صبا (ویولن) و مشیر همایون شهردار (پیانو) ضبط کرده‌است.

از جمله آوازهای او آواز اصفهانش است که محمدرضا لطفی در بروشور آلبوم بازسازی‌اش از این آواز دربارهٔ آن نوشته‌است: «این آواز در دورهٔ خودش یکی از آوازهای مورد توجه‌ی عام و خاص بود و تا به امروز، بیشتر خوانندگان مانند بنان و شجریان متأثر از آن بوده و هستند.»[۲]

به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران[چه کسی؟] رضا قلی میرزا ظلی یکی از خوانندگانی‌ است که در آوازهایش بهترین تحریرها را ارائه داده‌است.[۳]

باوجود عمر کوتاهی که داشت آثارش در حد خوانندگان درجه‌ اولی چون طاهرزاده، قمرالملوک، اقبال‌آذر و ادیب خوانساری است.

درگذشت[ویرایش]

وی تحصیلات خود را در تهران تا دوم متوسطه ادامه داد و بعد از آن تحصیل را رها کرد. چندی پیشۀ آموزگاری داشت و سپس تا پایان عمر در اداره برق کار می‌کرد. وی پس از فراگیری مقدمات ردیف آواز نزد عارف قزوینی، به محضر ابوالحسن‌خان اقبال آذر، خوانندۀ نام‌دار آن روزگار، رفت و به تکمیل فن خویش پرداخت. ظلی توسط کمپانی کلمبیا برای ضبط صفحه دعوت شد و چندین صفحه پر کرد، که از میان آنها "آواز اصفهانی" و "سه‌گاه" قابل ذکر است. او صفحه‌ای به‌همراه ارسلان درگاهی (سه تار)، ابوالحسن صبا (ویولن) و مشیرهمایون شهردار (پیانو) ضبط کرده است. وی چندی در شیراز و همدان اقامت داشت. سرانجام به تهران بازگشت و در آنجا درگذشت.

منابع[ویرایش]

  1. «زندگینامه: رضا قلی میرزا ظلی (۱۲۸۵–۱۳۲۴)». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۹.
  2. «زندگینامه: رضا قلی میرزا ظلی (۱۲۸۵–۱۳۲۴)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۲-۱۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۳.
  3. خالقی, روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران، جلد سوم. انتشارات ماهور.

پیوند به بیرون[ویرایش]