دهل

دهل

دهل
سازهای کوبه‌ای
طبقه‌بندی	سازهای کوبه ای
گسترۀ صوتی
کوک نامعین
سازهای مرتبط
طبل کوچک طبل تیمپانی

دُهُل نام یکی از سازهای کوبه ای موسیقی ایرانی است. دهل طبلی بزرگ و دورویه‌ای که هر دو طرف آن پوستی از گاو یا گاومیش دارد، است.در متن‌های مختلف نام آن، داول، تاول و داوول آمده‌است. ساز دهل در دو منطقه‌ی سیستان و خراسان بسیار مرسوم و پرکاربرد است.

ویژگی

شکلی از آن به همراه سرنا در مناطق روستایی نواخته می‌شود. نوازنده، دهل را با ریسمانی که از شانه‌ها می‌گذرد به خود آویخته و با دو مضراب مختلف می‌نوازد. برخی گفته‌اند انتهای مضراب دهل، پارچه‌ای گلوله‌ای شکل دارد ولی دهل را از یک طرف با چوب کلفتی به نام چنگال و از یک طرف با چوب باریکتری به نام دیرک نوازند. البته در نواحی جنوبی ایران مانند هرمزگان و اطراف آن دهل را با دو دست می‌نوازند. در سیستان و خراسان دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب نسبتاً بلند بطول حدوداً ده سانتیمتر بسته شده و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص می‌نوازند. این ساز به همراه سرنا به ویژه در مراسم عروسی و شادی استفاده شده و بسیار اهمیت دارد.

تاریخچه

ساز دهل در خاورمیانه و به طور خاص در ایران بسیار مرسوم است، اما در هر منطقه ای دارای گونه‌های فراوان محلی و بومی با ابعاد و اندازه های گوناگون می باشد. مستندات زیادی از تاریخچه این ساز وجود ندارد و علت آن احتمالا غیر رسمی، بومی و محلی بودن این ساز است.

اما با توجه به آنچه که ار گذشته نقل شده است، به نظر می رسد خاستگاه ساز کوبه ای دهل سرزمین سیستان بوده است. سپس به جنوب خراسان، هرمزگان و سایر مناطق کویری ایران صادر شده و پس از آن به کشورهای حوزه خلیج فارس انتقال یافته است.

دهل یا دول در بین سیستانی ها به گفته کارشناسان موسیقی فولکلور ومقامی بنیادفرهنگی نیمروز همواره با ساز یا سرنا نواخته می‌شود که پوست استفاده شده دردهل یک طرف از پوست گوسفند ویک طرف از پوست بز است وسرنا نیز از چوب گردو بیشتر استفاده می‌شود البته سرنا و دهل که در شب نواخته می‌شود با آن که در روز استفاده می‌شود تفاوت‌هایی در نوع پوست وچوب است.

منابع

• ستایشگر، مهدی (۱۳۸۱)، واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد اوّل، تهران: اطلاعات، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۰۵-۰

پیوند به بیرون

• لغتنامه دهخدا - دهل