درگاه:معماری/نوشتار برگزیده/۳
آرامگاه کورش بزرگ که گور کورش دوم هخامنشی نام گرفته به کورش بزرگ یا کورش کبیر است، ساختمانی بی‌پیرایه ولی با معماری بی همتا، در فاصله نزدیک به یک کیلومتری جنوب غربی کاخ‌های پاسارگاد است. آرامگاه کورش بزرگ، کانون پژوهشهای ایران باستان این بنا از همه سوی دشت مرغاب پیداست، به‌ویژه اگر از سوی جنوب غربی از راه باستانی گذر کنیم و از تنگه بلاغی اندر دشت شویم، نخستین چیزی که نگر کشی می‌کند آرامگاه کوروش است. این اثر در سال ۲۰۰۴ تِرسایی (میلادی) به عنوان زیر مجموعه پاسارگاد با شماره ۱۱۰۶ در میراث جهانی یونسکو نگاشته شده‌است.
از دیرینه‌ترین ستایش‌های وابسته به آرامگاه کورش می‌توان به ستودن آریستوبولوس یکی از همراهان اسکندر مقدونی در لشکرکشی‌اش به قلمرو هخامنشیان نام برد که بدست آریان در کتاب آناباسیس اسکندر بدین گونه نگاشته شده‌است: بخش‌های پایینی آرامگاه از سنگ‌هایی تشکیل شده بود که به شکل مربع بریده شده بودند و در کل یک قاعده مستطیلی شکل را تشکیل می‌دادند. بالای آرامگاه یک اتاق سنگی بود که یک سقف و یک در داشت و به قدری باریک بود که یک مرد کوتاه قد به‌سختی می‌توانست داخل اتاق شود. در داخل اتاق یک تابوت طلایی وجود داشت که پیکر کورش را در داخل آن قرار داده بودند. یک نیمکت نیز با پایه‌هایی از طلا در کنار تابوت قرار داشت. یک پرده بابلی پوشش آن (احتمالاً نیمکت) بود و کف اتاق نیز با فرش پوشانده شده بود. یک شنل آستین‌دار و سایر لباس‌های بابلی روی آن قرار داشتند. شلوارها و جامه‌های مادی در اتاق یافت می‌شد، بعضی تیره و بعضی به رنگ‌های دیگر بودند. گردن‌بند، شمشیر، گوشواره‌های سنگی با تزیینات طلا و یک میز نیز در اتاق بودند. تابوت کورش بین میز و نیمکت قرار داشت. در محوطه آرامگاه یک ساختمان کوچک برای روحانیون وجود داشت که وظیفه نگهداری آرامگاه کورش را بر عهده داشتند.