خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟
نویسنده(ها)رضا براهنی
طراح جلدزهره صفدری
کشورتهران
زبانفارسی
موضوع(ها)شعر و نقد ادبی
ناشرنشر مرکز
تاریخ نشر
۱۳۷۴
شمار صفحات۱۹۸

خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ کتابی از رضا براهنی، شاعر و منتقد ایرانی است که نخستین بار در سال ۱۳۷۴ به چاپ رسید. این کتاب دربرگیرندهٔ دو بخش است. بخش نخست، خطاب به پروانه‌ها، از صفحهٔ ۷ تا صفحهٔ ۱۲۰ شامل شعرهای اوست و بخش دوم، چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟، یعنی از صفحهٔ ۱۲۰ به بعد، همان‌طور که در کتاب اشاره شده‌است، بحثی در شاعری است.[۱] رضا براهنی با این مجموعه شعر جریان شعر پست مدرن ایران را آغاز کرد[۲] و تحولی را در شعر دههٔ هفتاد ایران ایجاد نمود.[۳]

دربارهٔ کتاب[ویرایش]

رضا براهنی «خطاب به پروانه‌ها» را، که گزینه‌ای است از شعرهای ۶۹ تا اوایل ۷۳ ی او، مهم‌ترین مجموعه شعر خود می‌داند. حرکت از شعر تک وزنی به سوی اوزان مرکب و ترکیبی و شعر چند صدایی، رهایی تدریجی از استبداد نحوی زبان و حرکت به سوی آفریدن همه ارکان زبان در یک شعر - با نتی که نه عروض کلاسیک و نیمایی، بلکه ذهن خواننده باید برای شعر پیدا کند، آزاد کردن شعر از قید تصویر، مفهوم، احساس و وزن خارج از ساختار شعر و ارجاع ناپذیر کردن شعر به اجزای بیرون از شعر، به صورتی که شعر موضوع اصلی خود، یعنی زبان و زبانیت خود را، به رخ بکشد، از ویژگی‌های اساسی تعداد زیادی از شعرهای این کتاب است.[۴]

در مقاله نظری ضمیمه کتاب، «چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم»، براهنی ضمن برشمردن تضادهای حاکم بر نظریه‌پردازی نیما یوشیج و احمد شاملو و شعرهای اینان، در برابر نظریه و شعرهای آنان و آرای شاعران دیگر و شعرهایشان، نظریهٔ جدیدی را مطرح می‌کند که به زعم او، شعر فارسی با تکیه بر آن، می‌تواند خود را از بن‌بست شعر کهن و شعر نیمایی و شعر سپید نجات دهد. شاید این نظریه بحث انگیزترین حرف براهنی در شعر فارسی باشد.[۵]

نظراتی پیرامون کتاب[ویرایش]

نظراتی که پیرامون کتاب آورده می‌شوند، گزیده‌هایی از نوشتارهایی است که دربارهٔ کتاب «خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟» در روزنامه‌های کثیرالانتشار یا مجلات ادبی به چاپ رسیده‌اند:

  • حسین نوش‌آذر: «ادبیات سکوت با این سویه اعتراضی، در دو دهه گذشته بیش از آنکه در ادبیات داستانی نمود داشته باشد، در شاخه‌ای از شعر فارسی نمود دارد. اگر این فرض را بپذیریم، شاید بتوانیم بگوییم که «خطاب به پروانه‌ها» نمود شهری ادبیات سکوت در ایران است.»[۶]
  • مجتبی پورحسین: «با دقت در جریان‌های شعر دهه هفتاد می‌توان براهنی را یکی از تاثیرگذارترین شاعران این دهه نامید. براهنی در «خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟» پنجاه شعر منتشر کرد. پنجاه شعری که با توجه به فضای ادبی غالب، بسیار متفاوت می‌نمود. شعرهایی بحث‌انگیز که شاعرش را بر آن داشت تا با موخره‌ای به نام «چرا من شاعر نیمایی نیستم؟» به توضیح شعر خودش بپردازد. همان کاری که شاعران بی‌رمق دهه شصت از آن دوری می‌کردند و با اختیار کردن ژستی روشنفکرانه، چنین عملی را خلاف اخلاق حرفه‌ای می‌پنداشتند.»[۷]
  • علی سطوتی قلعه: «آن موخره[کتاب]، عنوان «چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟» را بالای خود داشت و ذیل چنین عنوانی نخست نشان می‌داد که چگونه نظریه شعری نیما و به تبع آن شاملو با اجرایی که در درخشان‌ترین شعرهایشان به نمایش می‌گذارند، همخوانی ندارد. پس از آن، گامی به جلو می‌نهاد و از ضرورت برگذشتن از آن نظریه‌ها سخن می‌گفت و پیشنهادهای نظری یکسر تازه‌ای را پیش می‌کشید.»[۸]

منابع[ویرایش]

  1. رضا براهنی (۱۳۷۴). «خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟». نشر مرکز. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  2. طاهری، قدرت‌الله (تابستان ۱۳۸۴ - شماره ۸). «پست مدرنیسم و شعر معاصر ایران». فصلنامه پژوهشهای ادبی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  3. «زیرزمین خانه‌ام را مدرسه کردم گفتگوی اختصاصی با رضا براهنی دربارهٔ کارگاه ادبی‌اش». ماهنامه تجربه.[پیوند مرده]
  4. «گشت و گذاری در «خطاب به پروانه‌ها» ی «رضا براهنی»؛ دیگر صدای گریه نمی‌آید از باغ‌ها». روزنامه اعتماد. ۱۴/۴/۸۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  5. «ادبیات: خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟». تارنمای فروشگاه جیحون.
  6. حسین نوش‌آذر. «ادبیات سکوت و ضد زبان». رادیو زمانه.
  7. پورحسین، مجتبی (۲۷/۳/۸۵). «رضا براهنی و فرایند شعردهه هفتاد». روزنامه اعتماد. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  8. سطوتی قلعه، علی (۱۹/۱۰/۹۰). «نیما علیه نیما». روزنامه شرق. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

پیوند به بیرون[ویرایش]