برزونامه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

بُرزونامه منظومه‌ای حماسی به زبان فارسی است که منسوب به «خواجه عمید عطایی رازی»، معروف به «ناکوک» می باشد که شاعر (سدهٔ پنجم ه. ق.) در دربار غزنویان بوده است.[۱]

خواجه حمید عطایی ابن یعقوب معروف به عطایی رازی از معاصران مسعود سعد سلمان است که به روایت مجمع‌الفصحا (۱:۳۴۲) به قولی به سال ۴۷۶ ه. ق.[۲]، به گفته عوفی در سال ۴۹۱ و بنا به قول رضا قلی‌خان هدایت در سال ۴۷۱ در لاهور درگذشته است.[۳]

از سراینده برزونامه، آثار حماسی دیگری نیز در دست است که طبعاً به قرن پنجم تعلق دارد.[۴]

موضوع برزونامه سرگذشت برزو پسر سهراب و نوه رستم است که از توران به ایران می‌آید و ناشناخته با نیای خود رستم می‌جنگد. سرانجام پس از چندین نبرد، نژادش شناخته می‌شود و به سپاهیان ایران می‌پیوندد.[۵]

شهرت فراوان برزونامه سبب شد که نقل برخی از داستان‌های آن مانند قصه سوسن رامشگر به صورت جداگانه در میان مردم رواج یابد، و این داستان همراه با بخشی از رویدادهای مربوط به برزو به‌نام «سرگذشت» به شاهنامه فردوسی افزوده شود.[۳]

از برزونامه چند دست‌نوشته در کتابخانه ملی پاریس و کتابخانه «بریتیش میوزیوم» لندن موجود است.[۶]

قیاس با شاهنامه[ویرایش]

منظومهٔ برزونامه در تقلید از شاهنامه فردوسی در قالب مثنوی، به بحر متفاوت مثمّن محذوف یا مقصور سروده شده‌است. در این منظومه از واژه‌های عربی زیاد استفاده نشده‌است.[۱] برزونامه منظومه‌ای است بزرگتر از شاهنامه فردوسی و دارای ۶۸۰۰۰ بیت.[۴]

از بررسی‌ها چنین برمی‌آید که مؤلف برزونامه و فردوسی توسی آثار خود را باید از روی داستان‌های مشترکی به نظم درآورده باشند، زیرا همانندی‌های بسیاری میان شاهنامه و برزونامه موجود است، ازجمله همانندی میان سیمرغ در شاهنامه و برزونامه.[۷] اما در شاهنامه جنبه آریایی و ایرانی داستان‌ها کاملاً محسوس است، حال آنکه در برزونامه تأثیر باورهای برآمده از حمله عرب، اصالت و ریشه ایرانی داستان را تحت‌الشعاع قرار داده‌است.[۷]

منابع[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ مطلبی از دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی، برگرفته از شورای گسترش زبان فارسی بایگانی‌شده در ۲۴ فوریه ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
  2. محجوب، محمد جعفر: مثنوی‌سرایی در زبان فارسی تا پایان قرن پنجم هجری. در: مجله «دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز». پاییز ۱۳۴۲ - شماره ۶۶». (از صفحه ۲۶۱ تا ۲۸۵).
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ محمدی، احمد: سرگذشت برزو و الحاق آن به «شاهنامه». در: مجله «هنر و مردم»، تیر و مرداد ۱۳۵۴ - شماره ۱۵۳ و ۱۵۴. (از صفحه ۸۶ تا ۹۶).
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ محجوب، محمد جعفر: مثنوی‌سرایی در زبان فارسی
  5. تصحیح برزونامه بایگانی‌شده در ۱ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، / اکبر نحوی؛ به راهنمائی: منصور رستگار فسائی
  6. طباطبایی، احمد: سیمرغ در چند حماسه ملی. در: مجله «دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز». بهار ۱۳۳۵ - شماره ۳۶. (از صفحه ۴۴ تا ۵۱).
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ طباطبایی، احمد: سیمرغ در چند حماسه ملی.