اعزام دانشجویان ایران به خارج

اعزام دانشجویان ایران به خارج نخستین بار در دوره صفویه به دنبال ارتباط نزدیک ایران و اروپا پدید آمد. در دوران قاجار نیز اعزام دانشجویان برای کسب علوم و فنون اروپایی انجام شد. پس از تصویب قانون اعزام محصل به خارجه در ۱۳۰۷ خورشیدی، نخستین گروه محصلان ایرانی برای انجام تحصیلات عالیه در رشته‌های مختلف عازم اروپا شدند.

دوره صفویه

اعزام دانشجو به خارج از ایران نخستین بار در دوره صفویه به دنبال ارتباط نزدیک ایران و اروپا پدید آمد. شاه عباس دوم افراد معدودی همچون محمد زمان خان را به دلیل علاقه زیاد به نقاشی اروپایی و برای فراگیری هنر نقاشی به شهر رم ایتالیا فرستاد.

دوره قاجار

به دنبال شکست‌های ایران در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار، سیاستمداران همچون عباس میرزا و میرزا عیسی قائم‌مقام برای جبران عقب‌ماندگی ایران نسبت به دیگر کشورهای اروپایی در حوزه‌های علمی و صنعتی، افرادی را برای فراگیری علوم و فنون به خارج از ایران فرستادند.

عباس میرزا در ۱۱۹۰ خورشیدی دو نفر را برای فراگیری هنر و پزشکی و چهار سال بعد دوباره پنج نفر را به انگلیس فرستاد. با تأسیس مدرسه دارالفنون توسط امیرکبیر، نیازی به گذراندن دوره‌های ابتدایی در خارج ایران نبود. در این زمان گروهی شامل ۴۲ تَن از دانش آموختگان دوره نخست دارالفنون در ۱۲۳۷ خورشیدی به فرانسه فرستاده شدند اما از این پس تا ۱۲۹۰ خورشیدی، تنها افرادی که توانایی مالی داشتند، فرزندان خود را به خارج از ایران می‌فرستادند.

پس از پیروزی جنبش مشروطه ایران، دولت حدود ۶۰ دانشجو را برای تحصیل به آلمان اعزام کرد.

دورهٔ پهلوی

دوره ششم مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۷ خورشیدی قانون اعزام محصل به خارجه را تصویب کرد و با تأیید رضاخان، گروهی از دانشجویان برای ادامه تحصیل به فرانسه و آلمان اعزام شدند. بر پایه این قانون دولت باید سالانه صد دانشجو را برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر به خارج از ایران می‌فرستاد.

در اولین دوره اعزام محصلان به اروپا ۱۱۰ نفر روانه کشور فرانسه شدند. مهدی بازرگان، علی شایگان، مهدی آذر، کریم سنجابی، احمد رضوی کرمانی، محمدعلی ملکی، رضا رادمنش، خلیل ملکی، عبدالله ریاضی، لطفعلی صورتگر و غلامعلی فریور از مطرح‌ترین شخصیتهای این گروه ۱۱۰ نفره بودند. بسیاری از محصلان این گروه تحصیلات خود را تا مقطع دکترا در فرانسه گذراندند و در سال ۱۳۱۲ و ۱۳۱۳ به ایران بازگشتند.

دوره جمهوری اسلامی

در دوره جمهوری اسلامی معمولاً در سطح تحصیلات تکمیلی، دانشجویان به عنوان بورس تحصیلی به خارج از ایران فرستاده می‌شوند. براساس دستورالعمل اداره کل بورس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نفرات اول تا سوم دانش‌آموختگان دورهٔ کارشناسی ارشد، مخترعان و مکتشفان که اختراعات و اکتشافات آنان در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی به ثبت رسیده باشد یا برگزیدگان رتبه‌های اول تا سوم جشنواره‌های خوارزمی، فارابی و رازی می‌توانند در فراخوان بورس تحصیل خارج از ایران ثبت‌نام کنند.