آرامگاه رضاشاه

مختصات: ۳۵°۳۵′۸٫۳۶″ شمالی ۵۱°۲۶′۳٫۷″ شرقی / ۳۵٫۵۸۵۶۵۵۶°شمالی ۵۱٫۴۳۴۳۶۱°شرقی / 35.5856556; 51.434361
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از آرامگاه رضا شاه)
آرامگاه رضا شاه
Map
نامآرامگاه رضا شاه
کشورایران
استانتهران
شهرستانشهر ری
اطلاعات اثر
نوع بناآرامگاه
دیرینگیدوره پهلوی
دورهٔ ساخت اثردوره پهلوی
بانی اثرمحمدرضا پهلوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۱۳۲۹
تاریخ ثبت ملی۲۰ بهمن ۱۳۵۵

آرامگاه رضا شاه پهلوی در پیرامون حرم شاه‌عبدالعظیم در شهر ری واقع در جنوب تهران قرار داشت. پیکر رضا شاه را پس از وفات در ژوهانسبورگ به مصر بردند و در آن‌جا به امانت گذاشتند، سرانجام در اردیبهشت ۱۳۲۹ پیکر او به وسیله هواپیما و سپس با قطار مخصوص به تهران حمل شد و در آرامگاه ویژه او به خاک سپرده شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، این بنا در اردیبهشت ۱۳۵۹ با حکم حاکم شرع وقت صادق خلخالی، تخریب شد.

مشخصات بنا[ویرایش]

این آرامگاه توسط محسن فروغی، قباد ظفر و علی‌اکبر صادق[۱] در سمت غرب حرم شاه‌عبدالعظیم طراحی شد و در سال ۱۳۲۹ به بهره‌برداری رسید. مساحت آن ۹٬۰۰۰ مترمربع و ارتفاع آن ۲۵ متر بود که ۷ متر از ارتفاع گنبد حرم شاه‌عبدالعظیم کوتاه‌تر ساخته شده بود. ساختمان دو طبقه بود که طبقهٔ بالا سالن ورودی و بازدید بود و در طبقهٔ پایین سنگ قبر سیاه رنگی قرار داشت که آرامگاه رضاشاه در آن واقع شده‌بود و بر بالای آن سنگ، تاج پادشاهی طلایی نصب شده بود.[۲]

انتقال پیکر به آرامگاه در تهران[ویرایش]

در اردیبهشت ۱۳۲۹، در دورهٔ نخست‌وزیری رجبعلی منصور قرار شد پیکر رضاشاه به ایران آورده شود و هواپیمای حامل پیکر رضاشاه پیش از آمدن به ایران، به منظور طواف در مکه از قاهره به طرف جده پرواز کرد. سرانجام هفدهم اردیبهشت ۱۳۲۹، پیکر رضاشاه به وسیلهٔ هواپیما و سپس با قطار مخصوص به تهران حمل شد[۳] و با تشریفات رسمی به شاه‌عبدالعظیم برده شد و در آرامگاه ویژهٔ او در کنار آرامگاه عبدالعظیم دفن شد.[۴]

تخریب[ویرایش]

خبر تخریب آرامگاه رضاشاه در یک روزنامه در اوایل انقلاب اسلامی ایران

در اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۹، با وجود مخالفت رئیس‌جمهور وقت سید ابوالحسن بنی‌صدر، آرامگاه رضاشاه به دستور صادق خلخالی توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی بیست روز به‌کلی ویران شد؛[۵][کدام صفحه؟] این اقدام توسط روح‌الله خمینی تأیید شد. لازم است بگوییم که ابتدای خیابان منتهی به آرامگاه رضاشاه، شیر و خورشید و انتهای خیابان آرامگاه نامیده می‌شدند.[نیازمند منبع]

در خاطرات صادق خلخالی[ویرایش]

«به‌عنوان اینکه افتتاحی بشود برای تخریب، بنده هم اولین کلنگ خرابکاری را زدم.»
صادق خلخالی در مورد تخریب آرامگاه رضاشاه.[۶]

صادق خلخالی در کتاب خاطرات خود می‌گوید که پس از جلسه‌ای که با روح‌الله خمینی داشته‌است به این نتیجه رسیده‌اند که برای کوتاه کردن دست خاندان پهلوی در سالروز رفتن شاه به مصر آرامگاه رضاشاه را تخریب کنند و زمانی که شروع به کار کردند به علت محکمی ساختمان مجبور شدند از مواد منفجره، گریدر، بولدوزر، جرثقیل و وسایل قوی مکانیکی استفاده کنند؛ حدود ۱۶:۳۰ بنی‌صدر دستور توقف تخریب را داد ولی خلخالی به او توجهی نکرد و بنا را به کمک مردم و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا ۱۰ شب به خاک تبدیل کرد.

کشف مومیایی[ویرایش]

در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ در جریان گودبرداری محل پیشین آرامگاه، پیکری مومیایی کشف شد. بررسی نقشهٔ ماهواره‌ای، اینکه پیکر متعلق به رضاشاه باشد را محتمل‌ترین گزینه می‌داند.[۷] در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷، حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرد مومیایی متعلق به رضاشاه بوده و دوباره در همان محدوده دفن شده‌است.[۸]

جستارهای وابسته[ویرایش]

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. بانی‌مسعود، امیر (۱۳۹۴). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته (ویراست دوم). تهران: هنر معماری قرن. صص. ۲۴۸. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۱۷۲-۱۵-۷.
  2. «مستند رضاشاه». یوتیوب. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۳.
  3. کاوشی، حسین (۱۳۸۸). «تخریب مقبره رضاشاه (1) (رضاشاه و پیکرش در تبعید)». پرتال جامع علوم انسانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۹۷.
  4. مکی، حسین. تاریخ بیست‌ساله ایران. ج. هشتم. تهران. صص. ۵۲۶–۵۳۳.
  5. مکی، حسین. تاریخ بیست‌ساله ایران. ج. هشتم. تهران.
  6. «قبر پدر شاه مخلوع با جرثقیل تخریب شد». کیهان. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۹. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۹۷.
  7. «نقشه ماهواره‌ای می‌گوید: مومیایی رضاخان، محتمل‌ترین گزینه!». خبرآنلاین. ۲۵ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۶ آوریل ۲۰۱۸.
  8. «عضو شورای شهر پایتخت ایران: جسد مومیایی شده متعلق به رضاشاه بود و دوباره دفن شد». بی‌بی‌سی. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۱۸.

پیوند به بیرون[ویرایش]

نخستین حمله به آرامگاه رضاشاه