خدیجه افضل وزیری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
خدیجه افضل وزیری
خدیجه افضل وزیری در اواخر عمر.
زادهٔ۱۲۶۸
تهران، ایران
درگذشت۱۳ دی ۱۳۵۹ (۹۱ سال)
تهران، ایران
آرامگاهبهشت زهرا[۱]
ملیتایرانی
پیشهنویسنده، روزنامه‌نگار
همسر(ها)محمدباقر ملاح (ازدواج ۱۲۹۲)
فرزندانمه‌لقا ملاح
مهرانگیز ملاح
خسرو ملاح
امیرهوشنگ ملاح
حسینعلی ملاح
والدینموسی‌خان وزیری (وزیر)
بی‌بی‌خانم استرآبادی
خویشاوندانحسنعلی وزیری (برادر)
علینقی وزیری (برادر)

خدیجه افضل وزیری (۱۲۶۸ – ۱۳ دی ۱۳۵۹) فعال حقوق زنان و روزنامه‌نگار ایرانی بود.

تولد و تحصیلات[ویرایش]

خدیجه افضل وزیری پنجمین فرزند بی‌بی‌خانم استرآبادی از فعالان حقوق زنان و موسی‌خان وزیری بود که در سال ۱۳۰۸ هجری قمری در تهران به دنیا آمد. او در همان سالی به دنیا آمد که مادربزرگ هم‌نامش، خدیجه خانم، درگذشته بود.[۲] مادرش بی بی خانم از فعالان حقوق زنان در دورهٔ مشروطه و پدرش موسی خان معروف به وزیرف یک ارتشی و معاون کلنل تقی‌خان پسیان بود. در بعضی منابع تاریخی آمده‌است که بی بی خانم وقتی هنوز مدرسه‌اش را تأسیس نکرده بود، برای اینکه دخترش خدیجه بتواند تحصیل کند او را با لباس پسرانه به مدرسه می‌فرستاد. به همین دلیل خدیجه هم اهمیت تحصیل و دانش برای دختران را درک کرد و وقتی به سن ۱۶ سالگی رسید، در کنار مادرش به دختران دبستان دوشیزگان که مادرش تأسیس کرده بود، درس داد و جزو اولین معلمان نخستین مدرسه دخترانه ایران لقب گرفت.

کلنل علینقی وزیری برادر خدیجه بود.[۳]

فعالیت مطبوعاتی[ویرایش]

خدیجه افضل وزیری در کنار تدریس کار مطبوعات را هم شروع کرد. او در نشریات شکوفه، عالم‌نسوان، شفق سرخ و ایران‌نو مقالات مختلفی در دفاع از حقوق زنان نوشته‌است و در شفق سرخ با نویسنده‌ای که با نام مستعار به زنان حمله می‌کرد وارد بحث و گفتگوی دنباله‌دار شده‌است که خلاصه آن چنین است: «زن را در خانه مخفی و محبوس کرده و از هر دانشی دور نگه داشته‌اید. در کار خارج هم شرکت نمی‌دهید. از بردن نامش هم عار دارید و به نام‌های منزل یا بچه‌های خانه، از قبیل مادر حسن از او یاد می‌کنید، از حقوق انسانی هم حقی برای او قائل نیستید. تمام حقوق به نفع مردان تعبیر و به مورد اجرا گذاشته می‌شود، توقع دارید چه باشد و چه کند؟ مردان کشور همه چه می‌کنند؟ بگذارید زنان هم با مردان درس بخوانند و کار یاد بگیرند، آن وقت خواهید دید که زنان کم‌تر از مردان نیستند.» افضل وزیری در کارهایی مثل طراحی و دوخت لباس هم دستی داشت و سعی می‌کرد از این نظر هم پیشگام باشد.[۴]

افضل وزیری در لباسی به طراحی خودش؛ این لباس را به عنوان جایگزینی برای چادر طراحی کرده‌بود تا دستان زنانِ پوشندهٔ این حجاب، آزاد باشد. او برای این کار با مخالفت روبرو شد.

زندگی شخصی[ویرایش]

ایستاده از راست به چپ: حسین‌علی وزیری- بدری وزیری- آقا بزرگ ملاح - مه‌لقا ملاح- حسن‌علی وزیری- مهین‌دخت- خسرو ملاح
نشسته از راست به چپ: اسدالله تاروردیخدیجه افضل وزیری- مهرانگیز ملاحبهروز بیات

او در در بیست و نهم ذیحجه ۱۳۳۲ قمری با پسر دایی اش آقا بزرگ ملاح ازدواج کرد که حاصل این ازدواج ۵ فرزند بود. این ازدواج برخلاف میل او صورت گرفت و به‌واسطهٔ این ازدواج مجبور به مهاجرت به مازندران و دوری از خانواده شد. در مازندران با شرایط سخت زندگی مانند وبا، آتش‌سوزی و بارداری‌های مکرر به صورتی که جایی بیان می‌کند «تمام مدت یا حامله بودم یا بچه شیر می‌دادم»، است تا زمانی که شرایط بد جسمانی بر او غلبه کرد و مجبور به بازگشت به تهران شد و مدت زیادی را به تنهایی به بزرگ کردن فرزندانش پرداخت.[۵] یکی از دختران خدیجه به نام مهرانگیز ملاح خاطرات شفاهی مادر را تدوین و بازنویسی کرد که این کتاب با نام از زنان پیشگام ایران: افضل وزیری دختر بی بی خانم استرآبادی منتشر شد.

خدیجه افضل وزیری در ۱۳ دی ۱۳۵۹ در سن ۹۱ سالگی درگذشت و در قطعه ۳۴ بهشت زهرا (ردیف ۱۸۳، شماره ۳۵) خاک شد.

کاظم مجتهد
مازندرانی
کربلایی
باقرخان
دختر
حمزه‌خان
اسداللهخدیجه خانممحمدباقرخانگلیجان
حسین‌علیبی‌بی‌خانم استرآبادیموسی خان وزیریمحمدعلی خان ملاح
آقابزرگ
مولودعلی‌نقیفتح‌علیحسن‌علیخدیجه افضلعلی‌رضاعلی‌اصغر
هماشمسیسیفیسیمینپری
ایرجفرشته
فریدونملکهمه‌لقاامیرهوشنگحسینعلیمهرانگیزخسروتیمور
بدر آفاق
شیدهروشن
مصطفیشهینپروینمنوچهرفریده
مهین‌دختپروانه

پانویس[ویرایش]

  1. «خدیجه افضل وزیری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۲۰.
  2. FLOOR, WILLEM; JAVADI, HASAN (2010). The Education of Women and The Vices of Men: Two Qajar Tracts. Modern Intellectual and Political History of the Middle East (به انگلیسی). Syracuse University Press. p. 20-26. Retrieved 15 July 2022.
  3. خدیجه افضل وزیری؛ نویسنده و پیشگام
  4. زنان پیشگام ایرانی /خدیجه افضل وزیری
  5. زنان پیشگام ایرانی (خدیجه افضل وزیری، دختر بی بی خانم استر آبادی)

منابع[ویرایش]